Kinh doanh đa cấp là hoạt động kinh doanh sử dụng mạng lưới người tham gia gồm nhiều cấp, nhánh. Trong đó người tham gia được hưởng hoa hồng, tiền thưởng và lợi ích kinh tế khác từ kết quả kinh doanh của mình và những người khác trong mạng lưới. Kinh doanh đa cấp phải được đăng ký theo quy định Nghị định 40/2018. Theo Bộ luật Hình sự 2017 sửa đổi, các tổ chức cá nhân nếu có dấu hiệu kinh doanh đa cấp trái phép có thể bị xử lý hình sự với mức phạt tới 5 tỷ đồng hoặc 5 năm tù giam.
 |
| Danh sách các công ty bán hàng đa cấp. |
Ngày 21/07/2017 Ngân hàng Nhà nước Việt Nam đã có Công văn số 5747/NHNN-PC của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam gửi Văn phòng chính phủ trả lời về vấn đề tiền ảo đến văn phòng chính phủ trả lời về vấn đề tiền ảo và khẳng định Bitcoin và các loại tiền ảo tương tự khác không phải là phương tiện thanh toán hợp pháp tại Việt Nam.
Cụ thể, “tiền ảo nói chung và Bitcoin, Litecoin nói riêng không phải là tiền tệ và không phải là phương tiện thanh toán hợp pháp theo quy định của pháp luật Việt Nam. Việc phát hành, cung ứng và sử dụng tiền ảo nói chung và Bitcoin, Litecoin nói riêng (phương tiện thanh toán không hợp pháp) làm tiền tệ hoặc phương tiện thanh toán là hành vi bị cấm. Chế tài xử lý hành vi này đã được quy định tại Nghị định 96/2014/NĐ-CP của Chính phủ về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực tiền tệ và ngân hàng và Bộ luật Hình sự 2015 (đã sửa đổi, bổ sung)”.
Đối với Nghệ An là 1 địa phương có diện tích đất rộng, người đông. Vì vậy, hoạt động kinh doanh mới - đa cấp trái theo đó cũng trở nên đa dạng.
Không những thế, hoạt động kinh doanh này không chỉ “đóng quân” tại các trung tâm đô thị lớn của tỉnh Nghệ An như Sở Công thương Nghệ An TX Cửa Lò… mà các công ty này với địa chỉ văn phòng (nếu có) hoặc người đại diện còn len lỏi đến các huyện xa xôi, vùng khó khăn như Nghĩa Đàn, Đô Lương...
Qua tìm hiểu được biết, tại Nghệ An, từ những năm 2016, với cơn sốt tiền ảo Bitcoin trên thế giới (Bitcoin đồng tiền ảo hiếm hoi được một số nước và tổ chức trên thế giới thừa nhận), nhiều doanh nghiệp có trụ sở tại TP Hồ Chí Minh, Hà Nội… đã âm thầm tới Nghệ An để tổ chức hội thảo, lôi kéo người dân tham gia đầu tư vào tiền ảo, đặc biệt là loại tiền ảo Onecoin. Loại tiền có xuất xứ từ Bulgaria, với giá trị mà những người chơi tự mặc định, mỗi đồng khoảng 0,2 euro này hoạt động theo hình thức đa cấp, người chơi sẽ có được một khoản “hoa hồng” nếu lôi kéo được người tham gia.
Các cuộc hội thảo được tổ chức ở các khách sạn lớn như Mường Thanh Phương Đông, Giao Tế, Vinh Plaza, Mường Thanh Cửa Lò… với hàng trăm người dân tham dự. Tại những cuộc hội thảo này, người của công ty thường dùng những lời lẽ “mật ngọt” để giới thiệu về lịch sử đồng tiền ảo, về nhu cầu thanh toán điện tử thay thế tiền giấy, giới thiệu về những người thành công khi tham gia đầu tư vào tiền ảo trên địa bàn Nghệ An. Sau đó, nếu có người tham gia, họ sẽ hướng dẫn cách tạo tài khoản, cách đầu tư.
 |
| Một cuộc hội thảo Đa cấp tại TP Vinh (Nghệ An). |
Trên địa bàn tỉnh Nghệ An, phần lớn người chơi tiền ảo tập trung ở các địa phương như TP Vinh, Nghi Lộc, Hưng Nguyên, Quỳnh Lưu, TX.Thái Hoà… Có những người đang đầu tư hàng tỉ đồng. Tuy nhiên, nhiều người đã đầu tư, chuyển tiền thật để đổi lấy tiền ảo, nhưng không được hệ thống quy đổi sang tiền thật. Nhiều trường hợp khác bị tấn công, chiếm dụng tài khoản dẫn đến nợ nần, tay trắng, thậm chí mất đoàn kết anh em, bạn bè vì trước đó đã lỡ lôi kéo vào đường dây để hưởng hoa hồng theo mô hình kinh doanh đa cấp.
Theo báo cáo của Sở Công thương Nghệ An, tính đến thời điểm này, trên địa bàn Nghệ An có đến 14 công ty hoạt động kinh doanh đa cấp.
 |
| Tính đến thời điểm này, trên địa bàn Nghệ An có đến 14 công ty hoạt động kinh doanh đa cấp. |
Do đó, để tăng cường kiểm tra, ngăn chặn hoạt động kinh doanh đa cấp trái phép này, Sở Công Thương Nghệ An đã có văn bản gửi Công an tỉnh, Cục Quản lý thị trường và UBND các huyện, thành, thị về tình trạng này.
Bên cạnh đó, trước thực trạng trên, với chức năng là cơ quan quản lý về thương mại điện tử trên địa bàn tỉnh, Sở Công thương Nghệ An cũng đã khuyến cáo các doanh nghiệp và người dân không tham gia vào các mô hình nói trên.
Hơn nữa, theo lãnh đạo Sở Công thương Nghệ An cho biết thêm, để nhận diện đa cấp lừa đảo thời công nghệ không khó, mọi người có thể dựa vào một số đặc điểm sau để nhận biết như:
1. Yêu cầu mua các gói đầu tư
2. Không có sản phẩm thực sự: Sản phẩm của đa cấp lừa đảo công nghệ là các sản phẩm bình phong như: Tiền ảo, Tích điểm, Quỹ đầu tư...
3. Hứa hẹn lãi suất cao: Giờ đây một số loại đa cấp còn biến tướng theo dạng mua hàng tích điểm 100%, 200%..., tuy nhiên điểm này chỉ có giá trị sử dụng trong hệ thống của họ. Khi hệ thống sụp đổ số tiền (điểm) của nhà đầu tư cũng không cánh mà bay. Một số hệ thống hiện tại như BBI Mall, MyAladdinz là những ví dụ điển hình. (hiện tại hệ thống BBI Mall gần như không giao dịch được, nhà đầu tư không thể giao dịch đổi điểm ra tiền cũng như những giao dịch mua bán điểm BBI)
4. Đưa ra những lời có cánh và những câu chuyện không tưởng để tẩy não người tham gia như: "Không cần làm gì vẫn giàu", "Chỉ cần tham gia một thời gian anh/chị có muốn nghèo cũng khó", "Anh/chị có ước mơ, khát khao làm giàu không", "Câu chuyện về cậu bé dân tộc không biết gì về công nghệ nhưng đã làm giàu bằng MyAladdinz"...
5. Tổ chức các cuộc hội thảo chia sẻ cách làm giàu, cho nhà đầu tư tham quan du lịch nước ngoài bằng tiền của nhà đầu tư (mà họ không hề biết).
6. Đánh bóng tên tuổi: Các dự án đa cấp sẽ khéo léo sử dụng tên tuổi của những người nổi tiếng để đánh bóng tên tuổi của họ (ví dụ như My Aladdinz lợi dụng một cách khéo léo hình ảnh của những người nổi tiếng như Tổng thống Mỹ Donald Trump hay Robert Kiyosaki – tác giả cuốn sách “Cha giàu, Cha nghèo”, để đánh bóng thương hiệu, tạo sự uy tín đối với các nhà đầu tư.
7. Tuyển đại lý cấp dưới để hưởng hoa hồng, càng nhiều cấp thì hưởng càng nhiều.
Nguyễn Triệu - Sở Hữu Trí Tuệ
