Nhà cách quán 20 km, không thể nhờ người lấy hộ, chị Thanh loay hoay tìm cách thanh toán. Sau khi năn nỉ, chủ quán cho chị số tài khoản người khác để chuyển tiền kèm lời dặn "nội dung không được có các chữ "mua bán", "trả tiền", "mua hàng".
"Quen thanh toán mọi thứ bằng chuyển khoản ba năm nay nên khi quán đột ngột đòi trả bằng tiền mặt tôi rất bối rối", chị Thanh nói. Không riêng quán cơm gà, chị nhận thấy một số tiệm tạp hóa, sạp rau, quán cà phê gần nhà cũng bắt đầu dừng nhận chuyển khoản, mã QR biến mất.
Sáng 1/6, chị Lệ Giang gặp tình huống khốn khổ vì tìm khắp người không có nổi 120.000 đồng trả tiền hai bát phở ở giữa TP Hạ Long (Quảng Ninh). Chủ quán nói từ đầu tháng 6 họ không nhận chuyển khoản. "Lúc đó chỉ có điện thoại, tìm cây ATM rút tiền cũng không biết ở đâu", chị kể.
Chủ quán phở giải thích, tạm dừng chuyển khoản là do "lo ngại chính sách thuế mới". Khi chị Giang gợi ý điều chỉnh giá bán để bù vào khoản này họ lắc đầu: "Tăng giá thì mất khách, giải thích cũng khó".
Một cửa hàng bán tạp hóa tại quận Ngô Quyền, Hải Phòng đề biển "không nhận chuyển khoản".
Anh Nguyễn Thảo, chủ một tiệm tạp hóa ở Hải Phòng, cũng dừng nhận chuyển khoản từ đầu tháng 6. Quyết định này xuất phát từ thông tin "tài khoản cá nhân có giao dịch lớn có thể bị truy thu thuế 1,5% trên tổng số tiền giao dịch".
Dù chưa có văn bản chính thức, anh Thảo vẫn đề phòng vì lo ngại doanh thu thực tế không cao, nếu bị áp thuế trên tổng giao dịch có thể thua lỗ. "Mọi giao dịch tại cửa hàng tôi đều bằng tiền mặt, nếu khách muốn chuyển khoản sẽ phải cộng thêm phần trăm thuế, nhưng như vậy thì ai chịu?", anh Thảo chia sẻ.
Khảo sát của VnExpress ghi nhận nhiều chủ cửa hàng quần áo, mỹ phẩm, đồ ăn, tạp hóa ở Hà Nội, Quảng Ninh, Hải Phòng, Nghệ An đã thông báo dừng nhận thanh toán bằng chuyển khoản từ 1/6. Một số đơn vị kinh doanh quy mô lớn hơn chấp nhận chuyển khoản nhưng thông báo cộng thêm phí thuế, hoặc giữ nguyên giá nếu khách trả tiền mặt.
Nhiều người bán nhỏ lẻ vẫn cho phép chuyển khoản nhưng dặn khách không ghi nội dung giao dịch liên quan đến các chữ "mua bán", "trả tiền", "cọc tiền". Tình trạng này khiến không ít người tiêu dùng hoang mang, phải chủ động rút tiền mặt để phòng thân.
Thực tế trên là phản ứng chung của nhiều người kinh doanh trước thay đổi chính sách thuế khoán từ 1/6. Theo đó, các hộ kinh doanh có doanh thu trên 1 tỷ đồng mỗi năm thuộc một số ngành nghề (ăn uống, khách sạn, bán lẻ, vận tải hành khách, thẩm mỹ, vui chơi giải trí...) phải sử dụng hóa đơn điện tử qua máy tính tiền kết nối với cơ quan thuế.
Theo đó, người kinh doanh phải trang bị thiết bị, phần mềm và xuất hóa đơn cho mỗi giao dịch bán hàng. Trên cơ sở đó, cơ quan thuế sẽ nắm được doanh thu thực tế. Tức là, doanh thu của các hộ, cá nhân kinh doanh sẽ được xác định lại, có thể bị điều chỉnh, thay vì "mức khoán" áp dụng trước đây.
Số liệu của Cục Thống kê (Bộ Tài chính) cho thấy đến cuối 2024, cả nước có 3,6 triệu hộ kinh doanh đang được quản lý thuế, đóng góp 25.953 tỷ đồng vào ngân sách. Trong số này, gần hai triệu hộ áp dụng phương pháp thuế khoán, bình quân 700.000 đồng mỗi tháng.
Dự kiến có khoảng 37.000 hộ, cá nhân kinh doanh đang nộp thuế theo hình thức khoán sẽ phải chuyển đổi hình thức.
Theo ThS Nguyễn Ngọc Tịnh - Phó chủ tịch Hội Tư vấn và Đại lý thuế TP HCM (HTCAA), kiêm Phó giám đốc Công ty TNHH Kiểm Toán DFK Việt Nam, các quy định mới về thuế khiến nhiều hộ kinh doanh lo lắng. Họ sẽ thêm chi phí đầu tư thiết bị, phần mềm, trong khi doanh thu và lợi nhuận không tăng. Nhiều hộ cũng lo ngại việc khai báo thuế, ghi sổ kế toán và lập chứng từ - vốn phức tạp, mất thời gian, trong khi không đủ năng lực tự thực hiện. Điều này có thể khiến lợi nhuận thực tế của các hộ, cá nhân kinh doanh bị giảm.
Cơ quan thuế cũng siết quản lý với người bán hàng trên các sàn thương mại điện tử. Nhiều người bán hàng online chưa đăng ký kinh doanh hoặc kê khai thuế, nên họ lo ngại việc ngành thuế có thể truy thu, "truy vết" dòng tiền giao dịch qua ngân hàng.
Gần đây, Cục Thuế (Bộ Tài chính) yêu cầu người kinh doanh trên nền tảng số nếu chưa đăng ký kinh doanh cần khẩn trương đăng ký, kê khai, nộp thuế đầy đủ, đúng hạn. Người nào chưa thực hiện nghĩa vụ thuế sẽ bị xử phạt, truy thu và mạnh tay hơn là chuyển hồ sơ sang cơ quan có thẩm quyền điều tra, xử lý về hành vi trốn thuế theo quy định.
Ông Nguyễn Văn Được, Tổng giám đốc Công ty TNHH Dịch vụ tư vấn thuế Trọng Tín nhận định việc người bán bỗng dưng từ chối nhận chuyển khoản tạo nên sự bất tiện, tâm lý không tốt với bên mua và họ cũng tự hạn chế cơ hội kinh doanh của mình trong bối cảnh kinh tế khó khăn hiện nay. Việc này đặt ra câu hỏi về tính tuân thủ pháp luật của người bán. "Cơ quan thuế hoàn toàn có thể đưa những người bán này vào tầm ngắm để kiểm tra thuế, xử lý nhằm răn đe nếu có vi phạm", ông Được nói.
Tuy nhiên, giới chuyên gia nhìn nhận, đã đến lúc người kinh doanh nhỏ lẻ ở Việt Nam cần thay đổi tư duy về việc nộp thuế. Ông Đinh Hồng Kỳ, Phó chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp TP HCM (HUBA) chỉ ra thực tế, nhiều hộ kinh doanh có doanh thu lớn nhưng luôn "né" bằng cách đăng ký hộ kinh doanh cá thể để hưởng thuế khoán với mức thấp. Đa phần hộ cá thể "không muốn lớn" hay chuyển đổi sang hình thức đóng thuế trên doanh thu thực tế như doanh nghiệp.
Nhiều mô hình hộ kinh doanh, theo ông Kỳ, thường mang tính gia đình, như chồng đi lấy hàng, vợ bán hàng, con cái phụ trách kế toán, khai thuế đơn giản. "Mọi thứ gói gọn trong một khoản thuế khoán cố định hàng tháng. Điều này khiến nhiều người e ngại chuyển đổi lên doanh nghiệp, vì nghĩ rằng sẽ phải tuân thủ quá nhiều thủ tục phức tạp, nhất là trong khai thuế và kế toán", ông nhìn nhận.
Tuy nhiên, ông Kỳ cho rằng hiện rào cản này được tháo gỡ nhờ các ứng dụng công nghệ, phần mềm kế toán và giải pháp AI do cơ quan thuế triển khai rộng rãi. "Việc khai thuế theo quy định của doanh nghiệp giờ đây không còn là trở ngại lớn. Các nền tảng công nghệ đã đơn giản hóa đáng kể quy trình và chi phí tuân thủ", ông nhận định.
Ông Lương Huy Hà, Giám đốc Công ty Luật Lawkey cũng chia sẻ, người kinh doanh cần thay đổi tư duy về đóng thuế và xem đây là trách nhiệm của mình. "Thay vì tập trung vào việc đối phó với chính sách và cơ quan quản lý, hộ, cá nhân kinh doanh nên tập trung vào phát triển, tạo thặng dư nhiều hơn để đóng thuế đầy đủ", ông Hà chia sẻ.
Chị Lệ Giang cũng là người kinh doanh online hàng cao cấp. Trong lúc chờ thông tin cụ thể hơn về việc tính thuế, chị vẫn nhận thanh toán bằng chuyển khoản. "Không nhận chuyển khoản ảnh hưởng rất nhiều, nhất là với đơn hàng giá trị lớn phải thu COD (thu hộ) toàn bộ, có thể phát sinh kê khai, phí bảo hiểm, phiền phức nếu mất hàng", chị nói.
