Nội địa làm bài bản, thế giới mới tin
Trước thực trạng tiêu chuẩn chất lượng của nhiều loại nông sản, thực phẩm nội địa còn bất cập, chia sẻ với PV Tiền Phong, bà Nguyễn Thị Hồng Minh - Chủ tịch Hiệp hội Thực phẩm minh bạch, tiêu chuẩn Việt Nam - cho rằng, cần thay đổi, nâng cao dần để bắt kịp các nước trên thế giới.
Ở các nước châu Âu, khi thay đổi tiêu chuẩn hàng nhập khẩu, họ thường thông báo và cho phép nhà xuất khẩu một khoảng thời gian nhất định để điều chỉnh. Sau thời gian đó, nếu đáp ứng được tiêu chuẩn của họ thì mới được xuất khẩu vào, còn không thì ngược lại.
Bà Minh dẫn chứng, ngành thủy sản đã làm khá tốt. Trước đây, các nhà máy chế biến thủy sản luôn trong tình trạng hôi hám, bẩn thỉu; công nhân mặc quần áo, đi các loại giày dép theo ý của mình khi vào xưởng sản xuất. Thế nhưng, khi xuất khẩu vào châu Âu, ngành thủy sản đã thay đổi để được thị trường này chấp nhận. “Hàng xuất khẩu của chúng ta làm được thì những mặt hàng tiêu dùng trong nước cũng cần như vậy”, bà Minh chia sẻ.
Theo bà Minh, thực tế, những năm gần đây, tiêu chuẩn Việt Nam cũng ngày càng chặt chẽ, được nâng cao. Chẳng hạn, tiêu chuẩn giới hạn hiệu năng phân tích tối thiểu (MRPL) về các chỉ tiêu hóa chất, kháng sinh bị cấm sử dụng trong thực phẩm của Việt Nam còn cao hơn tiêu chuẩn ở EU. Theo đó, rất nhiều hàng thủy hải sản Việt Nam đạt chuẩn xuất khẩu sang EU, song lại không đưa hàng vào được các siêu thị tại Việt Nam.
Bà Nguyễn Thị Hồng Minh - Chủ tịch Hiệp hội Thực phẩm minh bạch.
Trên thế giới, ngoài việc áp dụng các quy định nghiêm ngặt, mỗi siêu thị bán thực phẩm, nông sản ở trong quốc gia đó còn có bộ tiêu chí quy định riêng cho từng nhóm ngành hàng. Đối với những mặt hàng rau củ, nhiều siêu thị ký kết trực tiếp với nông dân và bố trí đội ngũ giám sát quá trình sản xuất để bảo đảm chất lượng và an toàn.
Tại Việt Nam, số lượng siêu thị ký kết trực tiếp với nông dân để tiêu thụ sản phẩm đạt tiêu chuẩn VietGAP hiện còn hạn chế. Các siêu thị không đủ nguồn lực để thực hiện nên thường phải thông qua đầu mối trung gian nên việc kiểm soát chất lượng càng khó hơn.
“Hiện tại, đời sống người dân Việt Nam đã được nâng cao hơn nhiều, tầng lớp trung lưu phát triển nhanh nên đòi hỏi những sản phẩm hàng hóa cũng phải có chất lượng cao hơn, an toàn và có giá thành tương xứng. Chỉ khi chúng ta làm bài bản và thành công với thị trường nội địa, thế giới mới tin được Việt Nam nghiêm túc đáp ứng các tiêu chuẩn chất lượng, coi trọng vấn đề an toàn thực phẩm khi xuất sang thị trường khác”, bà Minh chia sẻ.
Với thực phẩm, hậu kiểm thì không ổn
Ông Vũ Thế Thành - chuyên gia về an toàn thực phẩm - đánh giá, hiện tại, rất nhiều nước trên thế giới như Nhật Bản, Hà Lan, Ý... sản xuất hàng nội địa có chất lượng, tiêu chuẩn cao hơn hàng xuất khẩu. Kể cả Trung Quốc trước đây vốn được coi là thị trường dễ tính, song những năm gần đây đã nâng cao loạt tiêu chuẩn với cả hàng hóa nhập khẩu và hàng nội địa.
Cần có cơ chế kiểm nghiệm ngẫu nhiên tại các chợ đầu mối lớn, siêu thị, đặc biệt là với các lô hàng từng bị trả về từ nước ngoài.
Trong khi đó, chúng ta đi ngược lại với xu thế này: Hàng xuất khẩu chất lượng tốt hơn hàng tiêu thụ trong nước. Đây là điều thiệt thòi cho người tiêu dùng Việt, khi họ chưa được tiếp cận với những sản phẩm chất lượng ngay trên chính sân nhà.
Theo ông Thành, hiện nay có nghịch lý là Việt Nam có hàng triệu cơ sở sản xuất thực phẩm, mỗi ngày cung cấp ra thị trường một lượng hàng hóa khổng lồ phục vụ cho hơn 100 triệu người dân. Tuy nhiên, các đơn vị này đều tự công bố tiêu chuẩn hàng hóa của mình, ai cũng đều công bố tốt, chúng ta áp dụng hậu kiểm.
“Thực phẩm mà hậu kiểm thì không ổn, bởi nếu phát hiện vi phạm quy định về an toàn thì thực phẩm đó đã vào bụng hàng chục triệu người dân rồi”, ông Thành nói.
Trao đổi với PV Tiền Phong, ông Đặng Phúc Nguyên - Tổng Thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam - cho rằng, để người tiêu dùng lựa chọn được các sản phẩm nông sản và thực phẩm chất lượng, Bộ Nông nghiệp và Môi trường cần rà soát, kiểm soát chặt hơn việc cấp giấy chứng nhận vùng trồng, chứng nhận an toàn thực phẩm với nông sản.
Sau đó, cơ quan chức năng công bố công khai danh sách những cơ sở đạt chứng nhận VietGAP. Các cơ sở này sẽ phải công khai thông tin, lịch sử quá trình sản xuất, giao dịch để các đơn vị liên quan nắm bắt và kiểm soát chặt.
Ông Đặng Phúc Nguyên - Tổng Thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam.
Đặc biệt, các bộ, ngành cần nghiên cứu quy định để yêu cầu siêu thị, trung tâm thương mại, chợ đầu mối…bán những sản phẩm nông sản đạt chất lượng theo tiêu chuẩn đưa ra, ít nhất là theo tiêu chuẩn VietGAP.
“Nhà nước cần xây dựng bộ quy chuẩn quốc gia về dư lượng hóa chất cho các loại rau củ quả tiêu thụ nội địa, tương thích với Codex (bộ quy tắc và hướng dẫn quốc tế về an toàn thực phẩm) hoặc chuẩn của những nước xuất khẩu lớn. Việc sản xuất hiện nay cần đồng bộ theo tiêu chuẩn VietGAP.
Cùng với đó, cần có cơ chế kiểm nghiệm ngẫu nhiên tại nhiều chợ đầu mối lớn, siêu thị, và đặc biệt là với những lô hàng từng bị trả về từ nước ngoài. Nếu sản phẩm từng vi phạm, phải qua xét nghiệm trước khi đưa vào tiêu thụ trong nước”, ông Nguyên nói.
Tổng Thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam dẫn chứng tại Thái Lan, chợ đầu mối rất rộng, mọi người chở rau củ quả vào bán thoải mái. Tuy nhiên, ngay đầu chợ đã có phòng kiểm nghiệm rộng 100 mét vuông, với hơn chục kỹ sư làm việc. Hằng ngày, họ liên tục đi lấy mẫu hàng hóa về xét nghiệm, nếu phát hiện sai phạm lập tức tiêu hủy.
"Cần nâng cao nhận thức người tiêu dùng. Khi người mua bắt đầu đòi hỏi chứng nhận an toàn, thị trường sẽ tự điều chỉnh. Doanh nghiệp làm tử tế sẽ có chỗ đứng xứng đáng", ông Nguyên nói. Đại diện Hiệp hội Rau quả Việt Nam cũng cho rằng, nông sản Việt đang đứng trước ngưỡng cửa lớn hoặc tiếp tục mắc kẹt trong vòng luẩn quẩn 'xuất khẩu an toàn, nội địa thả nổi', hoặc vươn lên bằng cách minh bạch hóa và đồng bộ hóa chất lượng trên toàn thị trường.
"Không thể có một ngành nông nghiệp mạnh nếu người tiêu dùng trong nước, những người gần gũi nhất với nông dân lại không được bảo vệ đúng mức. Chỉ khi nào người dân Việt được ăn những sản phẩm nông sản, thực phẩm an toàn như chính hàng xuất khẩu, lúc đó nông nghiệp Việt Nam mới thực sự phát triển bền vững, tử tế và công bằng cho tất cả”, ông Nguyên cho hay.
