Ngày 2/10/2021, tại thôn Hát Tình, xã Chiềng Ken (huyện Văn Bàn, Lào Cai) xảy ra vụ ngộ độc do ăn quả Hồng Châu làm 17 học sinh nhập viên trong đó 1 trường hợp tử vong.
Qua điều tra, xác minh cho thấy, khoảng 12h ngày 2/10, trên đường đi học về, một nhóm học sinh thấy cây rừng ven đường có nhiều quả chín và rủ nhau hái ăn.
Đến khoảng 14h cùng ngày, một số học sinh có biểu hiện đau bụng, buồn nôn và tiêu chảy. Sau đó, các em được đưa đến Bệnh viên Đa khoa huyện Văn Bàn cấp cứu và điều trị.
Đến 23h30 ngày 3/10/2021, tổng cộng có 17 học sinh phải nhập viện (7 học sinh Trường Phổ thông dân tộc bán trú trung học cơ sở Chiềng Ken, 9 học sinh Trường Tiểu học số 1 Chiềng Ken, 1 trẻ Trường Mầm non Chiềng Ken).
Trong quá trình điều trị, 1 trường hợp diễn biến nặng, hôn mê được chuyển lên Bệnh viện Đa khoa tỉnh Lào Cai và tử vong sau đó.
8 trường hợp khác phải hội chẩn và chuyển Bệnh viện Nhi Trung ương với chẩn đoán suy gan cấp và rối loạn điện giải do ngộ độc quả Hồng Châu.
Các trường hợp còn lại, đang điều trị tại Bệnh viện Đa khoa huyện Văn Bàn, sức khỏe đã ổn định và đang dần hồi phục.
Chi cục An toàn vệ sinh thực phẩm Lào Cai khuyến cáo, để phòng chống ngộ độc thực phẩm các loại quả rừng nói chung, ngộ độc quả Hồng Châu nói riêng, người dân tuyệt đối không ăn quả Hồng Châu cũng như các loại quả dại khác kể cả chỉ ăn thử nghiệm một lần.
Tại Hà Giang, cách đây hơn 1 tháng, hai trẻ nhỏ cũng bị tử vong do ăn quả Hồng Châu.
Hai bé Hầu Mí Sình, 11 tuổi và Hầu Mí Đình, 9 tuổi, đi lấy củi và tự hái quả hồng châu trong rừng ăn, sau đó đau đầu, hoa mắt, tử vong dù được cấp cứu.
Chi cục An toàn vệ sinh thực phẩm tỉnh Hà Giang ngày 7/8 thông tin, hai bé ở thôn Lù Cao Ván, xã Sủng Cháng, huyện Yên Minh. Chiều hôm trước đó, cháu Hầu Mí Sình và cháu Hầu Mí Đình đi rừng lấy củi cách nhà khoảng 100 mét và tự hái quả ở trong rừng ăn, cụ thể là quả hồng châu. Cháu Sình ăn 4 quả còn cháu Đình không biết số lượng quả đã ăn.
Đến khoảng 17 giờ cùng ngày, cả hai cháu có các triệu chứng đau đầu, hoa mắt, đau bụng nhiều đi ngoài phân lỏng, nôn nhiều lần. Gia đình lập tức đưa hai cháu đi Bệnh viện đa khoa Khu vực Yên Minh khám.
Hai bệnh nhi nhập viện trong tình trạng ly bì, mệt nhiều, đau bụng, đi ngoài phân lỏng toàn nước, nôn nhiều, đau đầu, chóng mặt... Đến ngày 7/8, cháu Hầu Mí Đình do bệnh quá nặng đã tử vong; còn bệnh nhân Hầu Mí Sình được chuyển lên Bệnh viện đa khoa tỉnh Hà Giang. Tuy được điều trị tích cực, cháu Hầu Mí Sình không qua khỏi.
Trước đó nữa, ngày 4/8, Chi cục An toàn vệ sinh thực phẩm tỉnh Hà Giang cũng thông tin một học sinh tại thôn Khúa Lủng, xã Tả Phìn, huyện Đồng Văn tử vong vì ăn quả Hồng Châu.
Đặc điểm nhận dạng và độc tính của quả Hồng Châu
Cây Hồng Châu có tên khoa học (Capparis versicolor Griff), họ Màn màn (Capparaceae). Tên gọi theo địa phương khác là: cây Rom, cây Mề gà, cây Khua mật, cây Móc quạ (Thái Nguyên), chi pản sloa (Cao Bằng)...Cây Hồng Châu thường mọc ở khu vực núi đá, nó thuộc dạng cây dây leo, vỏ thân cây màu xanh nhạt, có gai nhọn, cứng. Lá cây to gần bằng 2 ngón tay người lớn, dài từ khoảng 11-12 cm, màu của lá xanh đậm. Quả tròn to gần bằng quả trứng gà, vỏ nhẵn mượt không có lông, quả non vỏ màu xanh nhạt, khi quả chín vỏ có màu tím và hơi mềm, bửa vào trong có lớp vỏ mầu hồng, mỗi quả có từ 4 - 6 hạt, các hạt có một lớp cùi màu trắng đục, nhiều nước và mềm bao bọc, bên trong cùi có một hạt to bằng hạt ngô có màu tím và hơi dẹp. Quả hồng trâu chín vào thời gian tháng 6, 7, 8 hằng năm.
Độc tố của quả Hồng Châu là alcaloid, chứa chính trong nhân hạt (chưa thấy trong cùi) của quả. Độc tính của chúng tác động chủ yếu lên tế bào cơ tim và gây phù phổi cấp. Thử nghiệm trên động vật cho thấy liều tối thiểu gây chết qua đường tiêu hóa của hạt có cả cùi đối với thỏ là 18g/kg thể trọng, đối với chuột cống trắng là 72g/kg thể trọng (động vật chết do suy hô hấp và trụy tim mạch).
Ngộ độc quả Hồng Châu dẫn tới suy hô hấp, trụy tim mạch
Độc tố của quả Hồng Châu là alcaloid, chứa chính trong nhân hạt (chưa thấy trong cùi) của quả.
Độc tính của chúng tác động chủ yếu lên tế bào cơ tim và gây phù phổi cấp. Thử nghiệm trên động vật cho thấy liều tối thiểu gây chết (LDmin) qua đường tiêu hóa của hạt có cả cùi đối với thỏ là 18g/kg thể trọng, đối với chuột cống trắng là 72g/kg thể trọng (động vật chết do suy hô hấp và trụy tim mạch).
Cấp cứu và điều trị ngộ độc do ăn quả Hồng Châu
Khi bị ngộ độc Hồng Châu, không có thuốc điều trị đặc hiệu; điều trị căn nguyên và điều trị triệu chứng là chủ yếu.
Cần vận chuyển nạn nhân đến bệnh viện bằng xe cơ giới (tuyệt đối không để bệnh nhân đi bộ).
Gây nôn, rửa dạ dày càng sớm càng tốt, uống than hoạt với liều 1-2 g/kg thể trọng kèm theo 4-6 gói sorbitol (nếu không có thể cho uống lòng trắng trứng), tăng cường thải độc tố, duy trì chức năng sống (trợ tim, trợ hô hấp, chống co giật, chống phù phổi cấp), xét nghiệm, theo dõi và điều chỉnh chất điện giải trong máu.
Cách xử trí nhanh khi thấy xuất hiện các hiện tượng ngộ độc thực phẩm
- Gây nôn (bằng biện pháp cơ học) ngay lập tức. Cho người bệnh uống nước và gây nôn.
- Uống than hoạt: liều 1gam/kg cân nặng người bệnh.
- Cho người bệnh uống đủ nước, tốt nhất là dùng oresol.
- Nhanh chóng đưa người bệnh đến cơ sở Y tế gần nhất.
- Nếu người bệnh hôn mê, co giật: cho người bệnh nằm nghiêng.
- Nếu người bệnh thở yếu, ngừng thở: hà hơi thổi ngạt hoặc hô hấp nhân tạo bằng các phương tiện cấp cứu có tại chỗ.
Chi cục An toàn vệ sinh thực phẩm tỉnh Hà Giang khuyến cáo người dân, học sinh tuyệt đối không ăn quả Hồng Châu và cũng như các loài quả dại khác kể cả chỉ ăn thử một lần, để phòng ngừa ngộ độc dẫn đến tử vong đáng tiếc xảy ra. Trường hợp phát hiện thì cần đưa người bệnh đến Trạm Y tế xã hoặc bệnh viện gần nhất.
