Bánh trung thu hanmade lên ngôi
Bánh trung thu là sản phẩm vô cùng quen thuộc đối với nhiều gia đình tại Việt Nam. Mặc dù còn hơn một tháng nữa mới đến thời điểm Rằm tháng 8 (Tết Trung thu) nhưng thị trường bánh trung thu đã bắt đầu nhộn nhịp. Khác với những năm trở về trước, thị trường bánh trung thu thời gian gần đây đã trở nên sôi động hơn, thu hút sự chú ý của nhiều người tiêu dùng.
Nguyên nhân của sự bùng nổ nhu cầu xuất phát từ sự xuất hiện của đa dạng các sản phẩm bánh trung thu hơn so với trước. Trong đó, có mặt hàng bánh trung thu handmade (bánh trung tự làm, thủ công). Mặt hàng này đang có sức tiêu thụ lớn tại thị trường và mang lại khoản lợi nhuận vô cùng lớn. Bánh trung thu hanmade chủ yếu được đăng bán qua mạng xã hội Facebook, Instagram, Zalo và thậm chí là trên sàn thương mại điện tử với những lời quảng cáo mật ngọt như "bánh nhà tự làm", "không chất bảo quản", "hương vị tự nhiên"...
Mặc dù chất lượng bánh trung thu hanmade đã được cảnh báo và trên thực tế, các cơ quan chức năng cũng đã thu giữ nhiều lô bánh không đảm bảo chất lượng, không đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm. Tuy nhiên, do ảnh hưởng của tâm lý đám đông, rất nhiều khách hàng lựa chọn mua sản phẩm này bởi giá thành rất rẻ, chỉ từ 2.300 - 3.500 đồng/chiếc.
Sản phẩm bánh trung thu handmade cũng là mặt hàng rất được ưa chuộng hiện nay. Bởi theo tâm lý của người dùng, sản phẩm "cây nhà lá vườn" sẽ có độ tin cậy cao về chất lượng. Do đó, mặt hàng này được coi như là sự lựa chọn ưu tiên hàng đầu sau bánh trung thu truyền thống.
Tuy nhiên, có một điều đáng lo ngại là trên thị trường bánh trung thu handmade hiện nay, với nhiều sản phẩm được bán trôi nổi trên mạng xã hội, người tiêu dùng khó có thể tìm được thông tin về nguồn gốc, chất lượng sản phẩm. Bởi không chỉ phụ thuộc vào những lời quảng cáo hay niềm tin, chất lượng sản phẩm bánh trung thu hanmade phụ thuộc vào những nguyên liệu do nhà sản xuất/cá nhân lựa chọn để làm nên loại bánh này.
Nguy cơ từ những nguyên liệu làm bánh kém chất lượng
Hiện nay, các cơ sở kinh doanh bánh trung thu online trên thị trường chủ yếu ở quy mô gia đình, thậm chí là một hay một vài cá nhân. Tại một số cơ sở kinh doanh diễn ra tình trạng quảng cáo sản phẩm bánh trung thu "nhà tự làm" nhưng nguyên liệu làm vỏ bánh, nhân bánh lại được nhập từ khắp mọi nơi, từ những nguồn trôi nổi, không rõ nguồn gốc. Điều này dẫn tới việc hàng nghìn chiếc bánh trung thu không đảm bảo chất lượng này vẫn được đưa ra thị trường mỗi ngày đến tay người tiêu dùng.
Tại Hà Nội, thời điểm chưa bị hạn chế đi lại bởi dịch COVID-19, hoạt động buôn bán các mặt hàng nguyên liệu phục vụ cho việc làm bánh trung thu diễn ra rất sôi nổi. Theo phản ánh của báo chí, tại một cơ sở kinh doanh trên phố Nguyễn Khuyến, có số lượng lớn nhân bánh được cấp đông. Thậm chí nhiều loại nguyên liệu còn được lưu cữu nhiêu năm đã bị biến dạng bao bì. Những túi nguyên liệu này đã không còn thông tin nơi xuất xứ cũng như hạn sử dụng và nhãn mác. Cơ sở này có đa dạng các loại nhân bánh được giới trẻ ưa thích như tiramisu, trà xanh,v.v....
Phố Hàng Buồm cũng được biết đến là một trong những địa chỉ bán nguyên liệu làm bánh trung thu. Tại đây có đầy đủ cả các nguyên liệu từ nhân bánh, bột vỏ bánh, hương liệu, dầu bóng... Ngoài ra còn có các loại nhân bánh được tiêu thụ nhiều như đậu xanh, khoai môn, đậu đỏ, nhân trà xanh...được đóng sẵn trong túi nilông và bán theo cân. Trên thị trường, đậu xanh bóc vỏ đã có giá khoảng 50.000 đồng/kg thế nhưng nhân đậu xanh để làm bánh Trung thu được bán tại đây lại chỉ có giá hơn 60.000 đồng/kg. Đối với mặt hàng nhân bánh hạt sen có giá 130.000 đồng 2kg, trong đó, hạt sen khô đã có giá lên đến 100.000 đồng/kg.
Cùng với các loại nhân, các loại hương liệu làm bánh dẻo, bánh nướng cũng được các chủ hàng đựng sẵn trong những chiếc can đặt ngay dưới nền vỉa hè. Những chai hương liệu này đều do các quầy tự pha chế. Một lít hương vỏ bánh nướng được bán với giá 450.000 đồng có thể làm hàng trăm chiếc bánh. Muốn có hương bưởi truyền thống trong vỏ bánh dẻo thì có ngay từ chất hương bưởi…
Chưa dừng lại ở đó, Chợ Đồng Xuân, Hà Nội, tại các quầy đồ khô, những túi hạt dưa bóc vỏ, vừng, lạp xưởng, mứt bí, mứt hạt sen… là những mặt hàng bán khá chạy do phục vụ nhu cầu làm bánh trung thu cung cấp cho thị trường. Tất cả những loại nguyên liệu này đều không có bất kỳ nhãn mác chứng minh nguồn gốc xuất xứ, ngày sản xuất và hạn sử dụng.
Theo cảnh báo từ các chuyên gia thực phẩm, hiện có một số loại nguyên liệu, nhân bánh làm sẵn đang được bán ở các khu chợ, cửa hàng bánh không được kiểm soát chặt về chất lượng. Đây cũng chính là vấn đề đáng lo ngại cho người tiêu dùng bởi các loại nguyên liệu này thường có kèm theo các chất phụ gia, phẩm màu, chất bảo quản. Nếu sử dụng quá liều lượng có thể gây ngộ độc thực phẩm, tiêu chảy, đau bụng... nguy hiểm tới sức khỏe người dùng.
Về vấn đề này, TS Lâm Quốc Hùng, Trưởng phòng giám sát ngộ độc thực phẩm, Cục An toàn thực phẩm (Bộ Y tế) cho biết, người tiêu dùng nên chọn mua bánh trung thu bảo đảm an toàn thực phẩm theo những tiêu chí như bánh phải có nguồn gốc rõ ràng (tên của nhà sản xuất, địa chỉ nơi sản xuất, hướng dẫn sử dụng, bảo quản...). Bánh phải ghi ngày sản xuất, thời hạn sử dụng và còn hạn sử dụng. Bánh được bày bán ở nơi hợp vệ sinh, có đủ trang, thiết bị che đậy tránh bụi bẩn, mưa nắng, côn trùng xâm nhập, bảo quản theo đúng quy định trên nhãn sản phẩm của nhà sản xuất.
Tiếp theo đó, điều kiện vệ sinh nơi chế biến, dụng cụ chế biến, dụng cụ bảo quản bánh, bàn tay của người chế biến đều có nguy cơ chứa đựng các "tác nhân" gây ô nhiễm bánh. Bánh trung thu không bảo quản lâu được. Với bánh dẻo, trung bình hạn dùng chỉ từ 8 đến 10 ngày, với bánh nướng có thể tới 20 đến 30 ngày. Thời gian Tết Trung thu rất ngắn, nhu cầu tiêu dùng của người dân tập trung gia tăng đột biến nhiều khi vượt quá cả năng lực sản xuất. Vì lợi nhuận, nhiều người bất chấp các quy định an toàn thực phẩm, đã sản xuất, kinh doanh bánh kém chất lượng. Hậu quả cuối cùng là bánh bị ô nhiễm, ảnh hưởng đến sức khỏe, tính mạng của người ăn.
Các chuyên gia y tế cũng khuyến cáo, người tiêu dùng cũng nên quan tâm đến nguyên liệu làm bánh trung thu. Bởi dù là được mua từ một cơ sở kinh doanh hay tự làm, nguyên liệu có thể ảnh hưởng trực tiếp tới chất lượng sản phẩm cũng như sức khỏe của người dùng và gia đình, những người xung quanh. Người tiêu dùng nên lựa chọn những cơ sở sản xuất bánh uy tín, được kiểm soát chặt chẽ chất lượng nguồn nguyên liệu, nguyên liệu được nhập có nguồn gốc, xuất xứ rõ ràng. Nếu là mua về tự làm, nên chọn các cơ sở đã được chứng nhận an toàn thực phẩm.
Nguyên liệu làm bánh trung thu phải đảm bảo theo chuẩn nào?
Năm 2020, Bộ Khoa học và Công nghệ đã công bố tiêu chuẩn quốc gia (TCVN) đối với bánh trung thu gồm bánh nướng (TCVN 12940:2020) và bánh dẻo (TCVN 12941:2020).
Theo tiêu chuẩn quốc gia kể trên, đối với bánh trung thu, việc sử dụng đường phải đáp ứng các yêu cầu quy định trong TCVN 6958 (tiêu chuẩn áp dụng cho đường tinh luyện sản xuất trực tiếp từ mía, từ đường thô hoặc các nguyên liệu khác), hoặc TCVN 7968 (tiêu chuẩn áp dụng cho các loại đường dùng được sử dụng mà không cần chế biến tiếp theo, bao gồm các loại đường được bán trực tiếp cho người tiêu dùng và đường được sử dụng như là thành phần trong thực phẩm) CODEX STAN 212;
Bột mì phải đáp ứng quy định trong TCVN 4359 (CODEX STAN 152) áp dụng cho bột mỳ sử dụng trực tiếp làm thực phẩm, được chế biến từ hạt lúa mì thông thường; dầu ăn phải đáp ứng quy định trong TCVN 7597:2018. Đồng thời, các nguyên liệu có nguồn gốc từ động vật và thực vật được sử dụng để làm nhân bánh trung thu (đậu, hạt sen, nấm, mỡ lợn, thịt, thủy sản, trứng, mật ong...) phải đáp ứng yêu cầu về chất lượng và an toàn để dùng làm thực phẩm...
Theo bà Ngô Thị Ngọc Hà, Phó Viện trưởng Viện Tiêu chuẩn Chất lượng Việt Nam, các tiêu chuẩn quy định theo Tiêu chuẩn Việt Nam sẽ giúp cơ sở sản xuất có căn cứ để công bố sản phẩm theo quy định nêu trong Nghị định số 15/2018/NĐ-CP của Chính phủ hướng dẫn thi hành Luật An toàn thực phẩm; giúp cơ quan quản lý có căn cứ để kiểm soát sản phẩm và giúp người tiêu dùng có cơ sở để lựa chọn sản phẩm có chất lượng thích hợp. Thông qua đó, đảm bảo quyền lợi của người tiêu dùng và quyền lợi nhà sản xuất chân chính.
Về các chỉ tiêu an toàn thực phẩm, các vi sinh vật và độc tố từ vi sinh vật (chủ yếu là độc tố vi nấm) là mối nguy hiện hữu trong sản phẩm bánh nướng, bánh dẻo, các vụ ngộ độc bánh qua thống kê và xét nghiệm đều từ nguyên nhân này. Các nguyên liệu chế biến bánh theo Luật An toàn thực phẩm đều phải đảm bảo các chỉ tiêu an toàn thực phẩm, bao gồm cả kim loại nặng.
"Trước đây, chưa có văn bản hướng dẫn cụ thể áp dụng cho sản phẩm bánh nướng, bánh dẻo, nên việc quản lý chất lượng được vận dụng từ văn bản của các bộ chuyên ngành. Hiện nay, tiêu chuẩn quốc gia đã được công bố sẽ tạo thuận lợi rất nhiều cho hoạt động quản lý sản phẩm này”, bà Ngô Thị Ngọc Hà nói.
| Theo quy định của Bộ Y tế, bánh trung thu không thể bảo quản ở điều kiện thông thường trong thời gian dài. Việc sản xuất và kinh doanh bánh trung thu nói riêng và các loại hàng hóa, thực phẩm khác nói chung là mặt hàng kinh doanh có điều kiện. Kể cả nhà sản xuất hay cơ sở kinh doanh, buôn bán đều phải tuân thủ nghiêm ngặt điều kiện về vệ sinh an toàn thực phẩm. Vì vậy, với các loại bánh được bảo quản sơ sài, người tiêu dùng có quyền đặt nghi vấn về chất lượng sản phẩm cũng như khâu kiểm soát của cơ quan chức năng. Thực tế càng chứng minh những rủi ro, nguy cơ từ các loại bánh trung thu "dởm". Bởi vào thời điểm Tết trung thu năm 2012 trên địa bàn thành phố Hà Nội, Phòng 6 Cục Cảnh sát phòng chống tội phạm về môi trường (Bộ Công an) cùng Đội quản lý thị trường (QLTT) số 17 thuộc Chi cục QLTT Hà Nội, Công an quận Long Biên bất ngờ kiểm tra kho chứa nguyên liệu thực phẩm ở đường Thạch Cầu, quận Long Biên. Tại thời điểm kiểm tra, lực lượng chức năng thành phố Hà Nội đã tiến hành kiểm tra 23 cơ sở sản xuất kinh doanh. Trong đó, xử phạt 14 cơ sở vi phạm với số tiền 76 triệu đồng, đình chỉ 1 cơ sở, tiêu hủy 260kg nguyên liệu sản xuất và 90 chiếc bánh không rõ nguồn gốc. Ngoài ra còn có 27 thùng nước đường màu nâu đen (675 kg) chưa qua kiểm định chất lượng dùng để sản xuất bánh trung thu. 400 vỏ hộp bánh trung thu do Trung Quốc sản xuất, không có hóa đơn chứng từ cũng phát hiện tại kho này. Vào năm 2015, Lực lượng chức năng tại Hà Nội thu giữ 3 tấn nhân bánh, 50.000 quả trứng muối không rõ nguồn gốc đang được lưu trữ chuẩn bị tuồn ra thị trường. Cơ sở này có địa chỉ tại 84 Phú Viên, quận Long Biên, Hà Nội. Toàn bộ số nhân bánh, xếp trong nhiều thùng các tông, được chế biến từ đậu xanh không có nguồn gốc xuất xứ, không có giấy tờ về an toàn thực phẩm do các cơ quan có thẩm quyền cấp. |
