Chuyển đổi sang xe điện đang trở thành một phần quan trọng của chiến lược giảm phát thải toàn cầu, trong bối cảnh biến đổi khí hậu toàn cầu trở nên phức tạp.
Theo Báo cáo Global EV Outlook 2025 của Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA), doanh số xe điện toàn cầu dự kiến đạt hơn 20 triệu chiếc trong năm nay, tăng 25% so với năm 2024, chiếm khoảng 25% thị phần xe mới. Điều này đánh dấu sự chuyển dịch mạnh mẽ từ xe chạy xăng dầu truyền thống, nhưng cũng lộ rõ sự chênh lệch giữa các khu vực và những thách thức đang nổi lên.
Hiện, xe điện đang chiếm lĩnh thị trường toàn cầu nhanh chóng. BloombergNEF dự báo doanh số xe điện hành khách (bao gồm xe thuần điện và plug-in hybrid) sẽ đạt 22 triệu chiếc năm 2025, với thị phần 25%. Trung Quốc tiếp tục dẫn đầu, chiếm hơn nửa doanh số toàn cầu, với thị phần nội địa lên đến 50%. Đến tháng 5/2025, đã có 7,2 triệu xe điện bán ra toàn cầu, tăng 28% so với cùng kỳ năm trước. Châu Âu duy trì đà tăng trưởng ổn định, với thị phần dự kiến 25% nhờ các quy định nghiêm ngặt về khí thải CO2. Tại Mỹ, tăng trưởng chậm hơn, chỉ đạt 10% thị phần, với dự báo khoảng 1,6-1,8 triệu xe bán ra.
Xe 2 bánh và 3 bánh điện (như xe máy điện) cũng bùng nổ, đặc biệt ở các thị trường mới nổi. Toàn cầu, doanh số xe 2 bánh điện đạt khoảng 10-12 triệu chiếc, chiếm 15-20% thị phần, chủ yếu ở châu Á. Ấn Độ và Đông Nam Á chứng kiến sự tăng trưởng mạnh - Việt Nam đang dẫn đầu khu vực. Tổng giá trị thị trường xe điện toàn cầu ước tính 784 tỉ USD năm 2025. Đến năm 2030, “hạm đội” xe điện toàn cầu có thể đạt 250 triệu chiếc, tiết kiệm 5 triệu thùng dầu mỗi ngày.
 |
| Vấn đề trạm sạc là một trong những thách thức của công cuộc chuyển đổi xe điện - Ảnh: Electrive |
Đáng chú ý, các nước như Brazil và Indonesia đang tăng tốc nhờ xe giá rẻ từ Trung Quốc, trong khi Mỹ và một phần châu Âu gặp đình trệ do bất ổn chính sách.
Chính phủ các nước đang thúc đẩy chuyển đổi xe điện qua các chính sách đa dạng. Tại châu Âu, Liên minh châu Âu (EU) áp dụng tiêu chuẩn giảm 15% khí thải CO2 từ 2025-2029, và yêu cầu 100% xe mới không phát thải vào năm 2035. Na Uy dẫn đầu với 92% xe mới là điện, nhờ miễn thuế và ưu tiên đường sá. Pháp và Đức cung cấp trợ cấp thuê xe và miễn thuế cho doanh nghiệp.
Trung Quốc duy trì vị thế dẫn đầu với chương trình đổi xe cũ lấy xe điện (trợ cấp lên đến 2.750 USD), miễn thuế đến 2025, và hạn chế xe xăng ở đô thị. Ấn Độ triển khai chương trình PM E-DRIVE với 1,3 tỉ USD hỗ trợ đến 2026, miễn thuế nhập khẩu cho xe 2 bánh điện. Thái Lan và Indonesia giảm VAT xuống 1% và xây dựng hàng ngàn trạm thay pin.
Tại Mỹ, chính sách biến động mạnh dưới thời chính quyền mới. Tín dụng thuế 7.500 USD có thể bị cắt giảm, trong khi California vẫn yêu cầu 100% xe điện vào 2035 (áp dụng cho 12 bang). Canada và Nhật Bản cũng cam kết 100% xe điện vào 2035. Tổng thể, 16 quốc gia có lệnh cấm xe xăng từ 2035, nhưng một số như Anh và Mỹ đang điều chỉnh do áp lực kinh tế.
Quan điểm người dân về xe điện đa dạng, phản ánh sự kết hợp giữa lợi ích và lo ngại. Theo khảo sát của Pew Research năm 2025, 33% người Mỹ nghiêm túc cân nhắc mua xe điện, nhưng 53% không quan tâm. Trong khi đó, Hiệp hội Ô tô Mỹ (AAA) báo cáo chỉ 16% người Mỹ "rất có khả năng" mua xe điện, mức thấp nhất từ trước đến nay, do lo ngại về giá cả và sạc. Tuy nhiên, những người đã sở hữu xe điện rất hài lòng. Khảo sát Plug In America cho thấy 92% sẽ mua lại xe điện, tăng từ 89% năm trước. Ở châu Âu, khảo sát Shell Recharge cho thấy số lượng chủ xe điện chỉ sở hữu một phương tiện tăng, phản ánh sự tin tưởng vào công nghệ.
Chuyển đổi xe điện mang lại lợi ích môi trường rõ rệt, giảm phát thải và tiết kiệm năng lượng, nhưng cũng đối mặt tranh luận gay gắt. Na Uy và Trung Quốc là minh chứng thành công, với chính sách thúc đẩy 92% và 50% thị phần. Nhiều luồng quan điểm ủng hộ cho rằng xe điện hiệu quả gấp 3 lần xe động cơ đốt trong (ICE).
Tuy nhiên, nhóm phản đối tập trung vào những thách thức như cơ sở hạ tầng sạc hạn chế gây ra những lo lắng về phạm vi hoạt động đi kèm thời gian sạc lâu và giá cao. Ngoài ra, khai thác lithium và cobalt gây vấn đề môi trường, đạo đức. Bên cạnh đó, một lo ngại khác về kinh tế là chuyển đổi xe điện có thể giảm việc làm trong ngành ô tô truyền thống, và lưới điện chưa sẵn sàng cho nhu cầu tăng từ AI (AI - trí tuệ nhân tạo, vốn dĩ được vận hành bởi các siêu máy tính, ngốn rất nhiều năng lượng điện) và xe điện. Đây là những lý do được cho làm ngăn cản xu hướng chuyển đổi xe điện.
Dù quan điểm người dân phân hóa và tranh luận gay gắt, động lực từ giá pin giảm và cơ sở hạ tầng mở rộng sẽ thúc đẩy tiến trình. Đến 2030, xe điện có thể chiếm 40% doanh số. Rõ ràng các nước trên thế giới đang chuyển đổi xe điện rất quyết liệt, Việt Nam không thể đứng ngoài xu hướng này, thâm chí cần tranh thủ quyết liệt hơn. Tuy nhiên, sự thành công phụ thuộc vào việc giải quyết thách thức một cách cân bằng, trong đó có việc đầu tư vào năng lượng tái tạo và trạm sạc để đảm bảo chuyển đổi công bằng và bền vững.
Theo Báo Phụ Nữ
