Ngày 4/12, tại Hội nghị Gạo Thế giới thường niên lần thứ 12, giống gạo thơm Hom Mali của Thái Lan đã giành lại ngôi vị loại gạo ngon nhất thế giới, sau ba năm bị các loại gạo khác của Campuchia và Việt Nam vượt qua. Trong hội nghị được tạp chí Rice Trader của Mỹ tổ chức theo hình thức trực tuyến, giống gạo Hom Mali đã vượt qua các đối thủ từ năm quốc gia bao gồm Việt Nam, Campuchia, Trung Quốc và Mỹ, giành được giải thưởng cao quý này.
Cuộc thi bình chọn loại gạo Ngon nhất thế giới là hoạt động nằm trong khuôn khổ Hội nghị Gạo Thế giới tổ chức thường niên. Kết quả cuộc thi được đưa ra dựa trên bình chọn của các đầu bếp quốc tế trên cơ sở kiểm tra chất lượng và hình thức của gạo trước khi nấu, độ ngon và hương vị của cơm nấu bằng mỗi loại gạo.
Như vậy, trong số 12 lần cuộc thi được tổ chức, gạo Hom Mali của Thái Lan đã sáu lần giành giải cao nhất. Lần gần đây nhất giống gạo của Thái Lan giành giải này là vào năm 2017. Tuy nhiên, đến năm 2018, giống gạo của Thái Lan đã bị mất ngôi vị vào tay giống gạo Malys Angkor của Campuchia. Đến năm 2019 đến lượt giống gạo ST24 của Việt Nam giành được giải thưởng này.
Hom Mali hay còn gọi là gạo hoa nhài, là một giống gạo nguyên thủy được phát triển bởi những người nông dân Thái. Ngày nay, Hom Mali được biết đến trên toàn cầu nhờ chất lượng cao, hạt dài, thân tròn và bóng, mùi thơm gần giống lá nếp. Khi nấu chín, gạo vẫn duy trì được màu trắng, hạt dài, không nát, chứa nhiều chất dinh dưỡng như Vitamin B1, B2, sắt, canxi, photpho.
Mỗi năm Thái Lan sản xuất khoảng 3 triệu tấn gạo Hom Mali, chiếm 10% tổng sản lượng sản xuất gạo quốc gia. Trong đó 75% dành cho tiêu dùng trong nước và 25% còn lại dành cho xuất khẩu. Để cho ra sản phẩm chất lượng, trong hàng chục năm qua Bộ nông nghiệp và người nông dân Thái đã thay đổi và cải tiến nhiều khâu, trong đó có lưu trữ. Theo đó, gạo được đưa ra thị trường ngay sau khi thu hoạch và bảo quản đúng cách trước khi tiêu thụ, thay vì làm theo phương pháp cũ là lưu kho từ 5 đến 6 tháng khiến mùi thơm đặc trưng bị mất đi.
Hom Mali vẫn được biết đến là loại gạo nhẹ nên phải được thu hoạch sớm vào khoảng 20/11 hàng năm. Đây là thời điểm các loại ngũ cốc khác mới chỉ vừa chín chứ chưa thể thu hoạch hoặc tiêu thụ. Trong trường hợp của gạo Hom Mali, nếu đợi để thu hoạch cùng thời điểm với các loại ngũ cốc khác, hạt gạo sẽ bị quá chín và mất đi hương thơm độc đáo.
Các doanh nghiệp cũng đồng hành cùng nông dân trong việc phát triển giá trị xuất khẩu. Siam Organics, một startup thành lập năm 2011 đã hướng dẫn nông dân tại miền Đông Bắc Thái Lan các phương pháp canh tác khoa học để tối đa hóa năng suất trên nền đất kém dinh dưỡng tại khu vực này. Song song với đó, Siam Organics hướng dẫn họ kỹ thuật, truyền đạt kiến thức về tiêu chuẩn sản phẩm và kết nối với người tiêu thụ.
Để khẳng định giá trị của gạo Hom Mali, chính phủ nước này cũng đã ban hành nhiều tiêu chuẩn nghiêm ngặt như gạo phải được trồng ở Thái Lan và có chứng nhận của cơ quan nông nghiệp, mỗi hạt có chiều dài không dưới 7mm, chiều rộng không nhỏ hơn 3mm, hàm lượng Amylose (tinh bột) phải nằm trong khoảng 12 đến 19% và độ ẩm không được vượt quá 14%.
Theo chính phủ nước này, gạo Hom Mali hiện được bày bán toàn cầu dưới nhiều cái tên khác nhau như gạo thơm, gạo hương, gạo Hom Mali. Điều này gây hoang mang cho người tiêu dùng bởi không có một tiêu chuẩn hoặc dấu hiệu nào để nhận biết loại gạo thực sự chính thống của Thái.
Vào năm 2000, Bộ Thương mại Thái Lan đã đệ đơn kiện lên Ủy ban Thương mại Liên bang Mỹ khi một số nhà khoa học nước ngoài đã sáng chế ra loại gạo có hương vị giống gạo Hom Mali và chuẩn bị đăng ký sáng chế. Đại diện phía Thái Lan đã khởi kiện và cho rằng đây là sự bất công đối với các đơn vị xuất khẩu gạo của nước này và họ đã thắng kiện.
Được biết, Bộ Ngoại Thương Thái Lan cũng ban hành con dấu chứng nhận xuất xứ của gạo Hom Mali, để nhận biết những loại gạo có nguồn gốc từ Thái Lan. Con dấu này đã được đăng ký tại Cục sở hữu trí tuệ, Bộ Thương mại tất cả các quốc gia nhập khẩu gạo của Thái. Đây là một trong những nước đầu tiên đăng ký nhận diện thương hiệu quốc gia cho một loại cây trồng bản địa.
Thái Lan từng là nước xuất khẩu gạo hàng đầu thế giới trong nhiều năm. Tuy nhiên, trong một số năm vừa qua, nước này đã bị tụt lại sau Ấn Độ và Việt Nam. Trong 11 tháng đầu năm 2020, Thái Lan đã xuất khẩu 5,1 triệu tấn gạo, giảm 28% so với cùng kỳ năm trước, đạt tổng giá trị 108 tỷ bạt, giảm 11%.
