Mặc dù thời gian gần đây hàng loạt các sản phẩm thực phẩm chức năng ngậm chất cấm vẫn liên tục được lực lượng chức năng phát hiện khiến người tiêu dùng bất an. Sở dĩ hành vi này vẫn tồn tại là do chỉ dừng ở xử lý vi phạm hành chính, không đủ tính răn đe. Điều này không chỉ ảnh hưởng tới sức khỏe người tiêu dùng mà còn liên quan trực tiếp tới các doanh nghiệp làm ăn chân chính.
Thực phẩm chức năng được ra đời lần đầu tiên ở Nhật Bản vào năm 1980 khi loại thực phẩm này được các cơ quan có thẩm quyền phê duyệt và được chứng minh rằng chúng đem lại nhiều lợi ích trong việc cải thiện sức khỏe toàn diện. Thực phẩm chức năng không chỉ mang tới nhiều lợi ích tích cực đến sức khỏe và giảm nguy cơ mắc bệnh. Đặc biệt, việc sử dụng thực phẩm chức năng giúp ngăn ngừa sự thiếu hụt về dinh dưỡng, hỗ trợ sự phát triển sự tăng trưởng và phát triển ở trẻ nhỏ, bổ sung vitamin, khoáng chất, men vi sinh hoặc thực phẩm bổ sung chất xơ. Đặc biệt đối với các loại thực phẩm chức năng giàu chất dinh dưỡng như trái cây, rau, quả hạch, hạt và ngũ cốc cũng thường được coi như thực phẩm chức năng sở hữu những lợi ích tuyệt vời cho sức khỏe. Tuy nhiên bên cạnh những loại thực phẩm chức năng mang lại giá trị tốt đẹp cho sức khỏe thì hiện nay không ít loại thực phẩm chức năng có chứa chất cấm nguy hiểm.
Liên tiếp phát hiện thực phẩm chức năng chứa chất cấm nguy hiểm
Vụ việc mới đây nhất, theo đó Cục An toàn thực phẩm (Bộ Y tế) đã ban hành quyết định thu hồi 05 sản phẩm thực phẩm không đảm bảo an toàn được sản xuất tại Công ty TNHH sản xuất - Y dược phẩm Vĩnh Điển (Điểm công nghiệp Đan Phượng, xã Đan Phượng, huyện Đan Phượng, Hà Nội). Đáng nói là 3/5 sản phẩm này có chứa chất cấm gồm: Sản phẩm thực phẩm bảo vệ sức khỏe Bổ hoàn dương plus; sản phẩm Kumiko slim; sản phẩm Giấm táo slim; sản phẩm Nio Slim; sản phẩm Stony bổ thận tráng dương, tăng cường sinh lý.
Trong đó sản phẩm thực phẩm bảo vệ sức khỏe Bổ hoàn dương plus bị thu hồi vì được sản xuất tại cơ sở không được cấp giấy chứng nhận cơ sở đủ điều kiện an toàn thực phẩm theo quy định; nội dung ghi nhãn sản phẩm không ghi tên cơ sở sản xuất và sai thành phần cấu tạo (theo hồ sơ công bố là bột vỏ hàu nhưng nhãn thành phẩm ghi là chiết xuất vỏ hàu). Sản phẩm Stony bổ thận tráng dương, tăng cường sinh lý cũng bị thu hồi vì được sản xuất tại cơ sở không được cấp giấy chứng nhận cơ sở đủ điều kiện an toàn thực phẩm theo quy định. Ngoài ra, Cục An toàn thực phẩm còn cho biết, hai sản phẩm này có chứa chất cấm Sildenafil (một hoạt chất giúp cải thiện khả năng đạt được hoặc duy trì cương cứng đủ để thỏa mãn khi quan hệ tình dục.
Thực phẩm chức năng chứa chất cấm nguy hại khó lường. Ảnh minh họa
Sản phẩm kẹo giảm cân Kumiko slim và sản phẩm Giấm táo slim bị thu hồi vì được sản xuất tại cơ sở không được cấp giấy chứng nhận cơ sở đủ điều kiện an toàn thực phẩm theo quy định. Riêng sản phẩm hỗ trợ giảm béo Giấm táo slim còn chứa chất cấm Sibutramine (một hoạt chất được chỉ định trong điều trị béo phì bao gồm giảm cân và duy trì cân nặng. Sản phẩm Nio Slim được ghi nhãn là hỗ trợ giảm béo nhưng không có tên đơn vị công bố, sản xuất sản phẩm. Sản phẩm không có số lô, ngày sản xuất, hạn sử dụng. Lý do thu hồi sản phẩm này là được sản xuất tại cơ sở không được cấp giấy chứng nhận cơ sở đủ điều kiện an toàn thực phẩm theo quy định; không thực hiện công bố sản phẩm theo quy định.
Trước hành vi, vi phạm trên Cục An toàn thực phẩm yêu cầu Công ty TNHH sản xuất -Y dược phẩm Vĩnh Điển phải thu hồi sản phẩm nêu trên dưới sự giám sát của các cơ quan quản lý nhà nước có thẩm quyền. Ngay sau khi kết thúc việc thu hồi, công ty này phải báo cáo Cục An toàn thực phẩm và cơ quan nhà nước có thẩm quyền về kết quả thu hồi. Riêng đối với 03 sản phẩm có chứa chất cấm gồm: Bổ hoàn dương plus; Giấm táo slim; Stony bổ thận tráng dương tăng cường sinh lý, Cục An toàn thực phẩm cảnh báo và đề nghị người tiêu dùng không sử dụng các sản phẩm trên và thông báo cho cơ quan y tế gần nhất nếu phát hiện có sản phẩm trên thị trường.
Tiếp đến, Cục An toàn thực phẩm vừa thông tin cảnh báo về sản phẩm Max Health Go Coffee cà phê Insert Coffee to begin có chứa chất cấm Sibutramin. Theo đó, cơ quan này đã nhận được Công văn số 61/BC-VYTCC ngày 6/5/2022 của Viện Y tế công cộng TP.HCM báo cáo sự vụ nghi ngờ ngộ độc thực phẩm tại TP.HCM tháng 4/2022. Qua kiểm tra lực lượng chức năng phát hiện 4 mẫu sản phẩm Max Health Go Coffee cà phê Insert Coffee to begin, có các ngày sản xuất, hạn sử dụng: NSX: 7/3/2022; HSD: 7/3/2024; NSX: 18/3/2022, HSD: 18/3/2024; NSX: 25/3/2022, HSD: 25/3/2024; NSX: 20/4/2022, HSD: 20/4/2022 đang lưu thông trên thị trường có chứa Sibutramin. Thông tin trên nhãn sản phẩm ghi “Sản phẩm của Công ty TNHH Matxi Corp, địa chỉ: Số 22 đường Võ Văn Kiệt, phường Nguyễn Thái Bình, Quận 1, TP.HCM, Việt Nam. Nơi sản xuất: Chi nhánh Công ty TNHH Quốc tế MEDINO, địa chỉ: Lô 250, đường 12, khu công nghiệp Long Bình (Amata), TP.Biên Hoà, tỷnh Đồng Nai.
Cũng về sản phẩm cà phê, nhiều sản phẩm của Công ty TNHH Nghiên cứu và Phát triển Thịnh Việt Pharma để kiểm nghiệm chất cấm Sibutramine. Hai sản phẩm thực phẩm chức năng khác là Viên xương khớp Japan và Viên nang Gân Cốt Hoàn bị phát hiện chứa chất cấm Diclofenac. Còn viên nang Gân Cốt Hoàn bị phát hiện có chứa chất cấm Diclofenac (7,16 mg/g). Theo Ủy ban Đánh giá Nguy cơ Cảnh giác dược (PRAC) thuộc Cơ quan Quản lý Dược phẩm Châu Âu (EMA), nguy cơ trên tim mạch của Diclofenac tương tự như nhóm thuốc giảm đau ức chế chọn lọc COX-2 (coxib), đặc biệt khi dùng thuốc với liều cao và điều trị dài ngày. Do đó, PRAC khuyến cáo các vấn đề cần lưu ý, thận trọng trong sử dụng các thuốc ức chế chọn lọc COX-2 cũng nên được áp dụng đối với Diclofenac để giảm thiểu nguy cơ hình thành cục máu đông. CMDh đã đồng ý với PRAC và thông qua khuyến cáo mới này.
Trước đó, Cục An toàn thực phẩm “điểm mặt, chỉ tên” 7 sản phẩm thực phẩm chức năng chứa chất cấm. Cụ thể, Hamer Candies, có chứa chất N-desmethyl tadalafil (một tân dược được sử dụng để điều trị các vấn đề về chức năng tình dục ở nam giới và là thuốc điều trị theo đơn); Coco Curv, Nutriline Thinsline, Wholly Fitz "PASSION LEMON TEA" withGuarana Powder and Hoodia Gordonii Extract và Choco Fit chứa chất sibutramine; Nutriline Cleansline, có chất sennosides; Kimiso Dark Chocolate, có chất sibutramine và diphenhydra mine. Một loạt sản phẩm giảm cân như Giáng ngọc Eva, Health- Belief- Effective Detox Slimming Capsules, trà thảo mộc giảm cân Golean Detox, trà giảm cân Vy&Tea vừa qua cũng bị phát hiện chứa chất cấm sibutramin.
Xử lý hành vi buôn bán, kinh doanh thực phẩm chức năng chưa đủ tính răn đe
Liên quan tới các chất cấm trong các sản phẩm thực phẩm chức năng, Cục Quản lý thực phẩm và dược phẩm Mỹ (FDA) cảnh báo, Phenolphthalein là chất chỉ thị màu, thường dùng để đo độ pH. Phenolphthalein từng được sử dụng trong hơn một thế kỷ như thuốc nhuận tràng, nhưng hiện nay đã bị gỡ bỏ khỏi danh mục thuốc nhuận tràng vì những lo ngại về khả năng gây ung thư. Chính vì vậy, chất này đã bị FDA cấm lưu hành từ năm 1999. Hiện nay, chất này đã bị loại bỏ hoàn toàn khỏi thành phần hoạt tính của tất cả loại thuốc lưu hành tại Mỹ. Còn Sibutramine có khả năng làm giảm cảm giác thèm ăn, hỗ trợ quá trình giảm cân, nhưng lại có tác dụng phụ nguy hại như gây mất ngủ, tăng huyết áp và nguy cơ mắc bệnh tim mạch. Vì vậy, từ tháng 10/2010, FDA đã ban hành quyết định cấm lưu hành tất cả sản phẩm có chứa Sibutramine. Hiện tại, Việt Nam, Cục Quản lý Dược, Bộ Y tế đã ngưng cấp phép nhập khẩu nguyên liệu Sibutramine và thu hồi các sản phẩm chứa chất này.
Đề cập tới vấn đề này, ông Nguyễn Thanh Phong, Cục trưởng Cục An toàn thực phẩm, Bộ Y tế cho biết, sở sĩ hiện nay nhiều sản phẩm thực phẩm chức năng chứa chất cấm vẫn đang hoành hành ngoài thị trường là do việc xử lý các hành vi vi phạm chưa thích đáng, mà chỉ dừng ở xử lý vi phạm hành chính, không đủ tính răn đe, nên việc sử dụng chất cấm trong thực phẩm chức năng vẫn diễn ra thường xuyên. Do vậy, tới đây, Bộ Y tế sẽ ban hành danh mục các chất cấm sử dụng trong kinh doanh thực phẩm chức năng/thực phẩm bảo vệ sức khoẻ. Doanh nghiệp bị phát hiện sử dụng các chất cấm này trong sản xuất, kinh doanh thực phẩm chức năng sẽ bị rút giấy phép kinh doanh, xử phạt nặng, có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự.
Cũng theo ông Phong, Cục An toàn thực phẩm đã yêu cầu các chi cục an toàn vệ sinh thực phẩm các tỉnh, thành phố tăng cường lấy mẫu kiểm nghiệm các sản phẩm thực phẩm chức năng; kiểm tra và xử lý nghiêm, kể cả về hình sự, đối với các tổ chức, cá nhân vi phạm nghiêm trọng các quy định về quảng cáo thực phẩm chức năng, ảnh hưởng tới sức khỏe người tiêu dùng.
Lãnh đạo Cục An toàn thực phẩm cũng khuyến cáo, người tiêu dùng cần lựa chọn và mua sản phẩm thực phẩm chức năng đã được cơ quan chức năng xác nhận cho phép lưu hành (sản phẩm đã được cấp giấy tiếp nhận đăng ký bản công bố sản phẩm hoặc sản phẩm đã được cấp công bố phù hợp quy định, an toàn thực phẩm); tránh mua sản phẩm không rõ nguồn gốc, không qua kiểm soát (như hàng xách tay), được quảng cáo và bán trên các trang web, mạng xã hội... Để đảm bảo an toàn sức khỏe cho người sử dụng, trong thời gian các cơ quan chức năng đang xử lý vụ việc, Cục An toàn thực phẩm cảnh báo và đề nghị người tiêu dùng không mua, không sử dụng sản phẩm có các thông tin và hình ảnh dưới đây, trường hợp phát hiện sản phẩm này lưu hành trên thị trường đề nghị thông báo cho cơ quan chức năng để xử lý theo quy định của pháp luật.
