Góp ý dự thảo Đề nghị xây dựng Luật Thương mại điện tử, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) cho rằng nhà điều hành cần bổ sung chính sách bảo vệ quyền lợi cho người bán trên nền tảng thương mại điện tử.
 |
| Quyền và lợi ích của người bán trên kênh thương mại điện tử cũng cần được bảo vệ. Ảnh: Quang Vinh. |
Theo đó, chính sách này không nên tập trung vào quy định hành chính, mà là các quy định nhằm tăng minh bạch trong hoạt động của sàn thương mại điện tử với người bán. Việc này nhằm đảm bảo khả năng tiếp cận dữ liệu kinh doanh và quyền tự do thương lượng của người bán online.
Thương mại điện tử có mối quan hệ phức tạp hơn thị trường truyền thống với sự đan xen, tương tác lẫn nhau của người bán, sàn, người tiêu dùng và các bên vận chuyển, thanh toán... Tuy nhiên, VCCI cho rằng pháp luật thương mại điện tử hiện tập trung vào các quy định bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, tương ứng với trách nhiệm của người bán và sàn. Trong khi đó, quyền và lợi ích của người bán lại bị "bỏ ngỏ".
Các nền tảng thương mại điện tử phát triển mạnh thời gian qua, dần trở thành kênh bán hàng, dịch vụ quan trọng của doanh nghiệp, cá nhân kinh doanh. Theo Cục Thương mại điện tử và kinh tế số (Bộ Công thương), 61% người dùng Internet cho biết sàn thương mại điện tử là kênh mua sắm trực tuyến ưa chuộng.
Năm 2024, có 650.000 gian hàng trực tuyến phát sinh đơn hàng trên thương mại điện tử. Doanh số của 5 sàn bán online phổ biến nhất (Shopee, Lazada, TikTok Shop, Tiki và Sendo) đạt 318.900 tỷ đồng. "Sự phát triển này cho phép các nền tảng nắm giữ nhiều lợi thế quan trọng, có thể tạo ra chênh lệch đáng kể về quyền lực trong quan hệ thương mại điện tử" - VCCI nhìn nhận.
Cụ thể, theo tổ chức này, các nền tảng có lượng người dùng lớn sẽ có quyền lực trên thị trường. Họ cũng có lợi thế từ thu thập, phân tích dữ liệu người dùng để cải thiện dịch vụ, tối ưu doanh thu. Trong khi đó, doanh nghiệp (DN) nhỏ gặp khó trong tiếp cận nguồn dữ liệu tương tự, khiến họ mất đi lợi thế cạnh tranh.
Hiện người bán trên các sàn thương mại điện tử phần lớn là hộ, cá nhân kinh doanh nhỏ. Ngoài khó khăn về tiếp cận dữ liệu, VCCI cho rằng người bán có thể gặp khó trong việc chuyển đổi kênh bán hàng khi chỉ một số ít nền tảng lớn và thói quen mua sắm của người mua đã được định hình. Cùng với đó, họ dễ bị áp đặt các chính sách bất lợi, mất khả năng thương lượng như thay đổi điều khoản đột ngột, bị đình chỉ hoặc cấm mà không có lý do rõ ràng...
"Các hành vi này có thể ảnh hưởng bất lợi với cá nhân kinh doanh nhỏ, đưa họ vào tình thế bị động và dần "bào mòn" sức khỏe và nhiệt huyết kinh doanh" - VCCI nhận định.
Tình trạng này cũng diễn ra tại nhiều nước trên thế giới. Nghiên cứu của Ủy ban châu Âu chỉ ra 46% DN trên thị trường này sử dụng nền tảng trực tuyến gặp các vấn đề trong quan hệ thương mại với nền tảng. Những DN phụ thuộc nhiều vào nền tảng (chiếm hơn 50% doanh thu) có khả năng gặp vấn đề cao hơn đáng kể. Thiệt hại kinh tế ước tính từ 2-19,5 tỷ Euro mỗi năm.
Ngoài quan hệ với người bán, VCCI cũng đề xuất cơ quan quản lý giảm bớt các thủ tục cấp phép với sàn thương mại điện tử nhỏ. Theo đó, các sàn nhỏ hoặc sàn cung cấp tính năng giới thiệu, trưng bày sản phẩm chỉ cần thông báo khi bắt đầu hoạt động. Họ sẽ thực hiện thủ tục cấp phép khi đã phát triển đến một ngưỡng nhất định.
VCCI cũng đề nghị cơ quan soạn thảo bổ sung chính sách đảm bảo bình đẳng giữa các chủ thể hoạt động thương mại điện tử. Hiện nay, các nền tảng thương mại điện tử có vốn đầu tư nước ngoài thành lập pháp nhân tại Việt Nam cần xin nhiều giấy phép để hoạt động. Chẳng hạn, giấy phép thiết lập website cung cấp dịch vụ thương mại điện tử, giấy phép kinh doanh.
Thông tin từ VCCI cho hay, cộng đồng DN phản ánh giấy phép kinh doanh rất khó xin do bản chất là "một biện pháp bảo hộ thị trường nội địa". Tuy nhiên, giấy phép kinh doanh này lại không áp dụng với các nền tảng xuyên biên giới, trong khi các sàn này có vốn 100% nước ngoài. Việc này tạo ra sự phân biệt giữa sàn thành lập trong nước với xuyên biên giới, bất bình đẳng môi trường kinh doanh.
Giới chuyên gia nhận định, thị trường thương mại điện tử Việt Nam đang chứng kiến sự phát triển mạnh mẽ. Trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng gay gắt, các DN bán lẻ cần nắm bắt và tận dụng các cơ hội từ các dịp mua sắm lớn, tối ưu chiến lược sản phẩm và nâng cao trải nghiệm khách hàng để duy trì và phát triển thị phần. Chuyên gia kinh tế - TS Nguyễn Trí Hiếu nhấn mạnh, những thay đổi trong hành vi tiêu dùng tạo ra thách thức không nhỏ cho các DN trong nước, đồng thời cũng mở ra cơ hội mới để nâng cao chất lượng và cạnh tranh hiệu quả hơn. Theo ông Hiếu, để thành công, các DN cần linh hoạt sẵn sàng thích ứng với xu hướng mới trong bối cảnh kênh thương mại điện tử phát triển mạnh mẽ như hiện nay.
Theo Đại Đoàn Kết
