Vì sao Tết Đoan ngọ là Tết diệt sâu bọ?
Theo truyện cổ dân gian Việt Nam, vào một mùa bội thu, người nông dân vui mừng chưa được bao lâu thì sâu bọ bất ngờ kéo đến, tàn phá hoa màu và thực phẩm thu hoạch.
Trong lúc người dân đang đau đầu tìm cách đối phó, một ông lão xuất hiện vào ngày 5/5 Âm lịch, giới thiệu mình là Đôi Truân. Ông chỉ dẫn dân làng cách bài trừ sâu bọ bằng cách lập một lễ cúng đơn giản với bánh gio và trái cây, sau đó thực hiện các động tác thể dục trước nhà. Kỳ diệu thay, chỉ sau một khoảng thời gian ngắn, lũ sâu bọ yếu đi và rơi xuống.
Từ đó, mỗi năm vào ngày 5/5 Âm lịch, người dân đều thực hiện các nghi thức tương tự để bảo vệ mùa màng của mình, ngày này được gọi là là "Tết diệt sâu bọ" - nét đặc sắc riêng có của văn hóa Việt Nam trong việc đoán Tết Đoan ngọ.
.jpg)
Ảnh minh họa. (Nguồn ảnh: Internet)
Truyền thống diệt sâu bọ này xuất phát từ thực tế khí hậu và sản xuất ở Việt Nam, giai đoạn đầu mùa hè trời nóng và ẩm khiến sâu bọ sinh sôi nhiều đe dọa cây trồng, các vi sinh vật gây bệnh cho người cũng phát triển. Diệt sâu bọ không chỉ để bảo vệ sản xuất mà còn để bảo vệ sức khỏe con người.
Tết Đoan ngọ được đánh giá là "một trong những ngày lễ kỳ lạ và thú vị nhất của người Việt". Trong tác phẩm "Hà Nội địa dư", mục Phong tục ghi rằng vào ngày này, người dân có thói quen bó lá ngải, nhuộm móng tay, và buộc chỉ cổ tay như một cách để xua đuổi điềm xấu và mang lại may mắn.
Sách “Đồng Khánh địa dư chí” cũng miêu tả: "Tết Đoan ngọ chuẩn bị đầy đủ rượu và hoa quả lễ tổ tiên từ sáng sớm. Mọi người đều uống rượu, ăn hoa quả, gọi là giết sâu bọ. Hôm ấy, người ta hái các loại thuốc cất giữ để sử dụng, hái lá ngải tùy theo năm mà bó thành hình con vật tượng trưng của năm đó".
Tết Đoan ngọ ăn gì cho may mắn?
Cơm rượu nếp
Cơm rượu nếp là món ăn truyền thống đặc trưng nhất trong ngày này. Theo quan niệm dân gian, ăn cơm rượu lúc sáng sớm sẽ giúp tiêu diệt sâu bọ, trừ bệnh tật trong cơ thể.
Món ăn này được làm từ gạo nếp cái hoa vàng hoặc nếp cẩm, hạt nếp tuyển chọn kỹ càng vừa căng tròn lại bóng mẩy. Người ta đem vo sạch gạo rồi nấu chín, ủ men vài ngày, sau đó đem ra thưởng thức.
Cơm rượu nếp ngon có độ cay nồng, thơm ngọt vừa đủ. Thời gian ủ và thưởng thức cơm rượu phải chính xác như thế, món ăn này mới không bị chua, cay khó ăn.
.jpg)
Ảnh minh họa. (Nguồn ảnh: Internet)
Bánh gio (bánh tro)
Bánh gio hay bánh tro được làm từ gạo nếp, ngâm trong nước tro. Gạo nếp sau khi ngâm sẽ gói trong lá chuối hoặc lá dong, có thể có nhân (đậu xanh) hoặc không nhân. Bánh sau khi chín có màu nâu trong, ăn mềm, dẻo và thanh mát rất lạ miệng. Bánh thường được chấm cùng mật mía thơm ngọt.
Người xưa tin rằng, bánh gio giúp thanh lọc cơ thể, giải độc, trừ tà khí. Màu vàng nâu trong veo của bánh tượng trưng cho sự tinh khiết và khởi đầu mới, như một cách “tẩy sạch” những điều xui rủi trong năm.
Thịt vịt
Trong ngày Tết Đoan ngọ, ở nhiều tỉnh miền Trung, thịt vịt quay hoặc thịt vịt luộc là món không thể thiếu trong mâm cỗ. Không chỉ ngon miệng, thịt vịt trong mâm cơm ngày 5/5 âm lịch còn mang ý nghĩa cầu mong sự mát lành, khỏe mạnh cho cả gia đình suốt mùa hè.
Trái cây chua
Mận và vải là hai loại trái cây đặc trưng của mùa hè, cũng là món ăn ngày diệt sâu bọ mà gia đình nào cũng chuẩn bị. Mận có vị chua ngọt, giòn giòn, thường được ăn để giải nhiệt và hỗ trợ tiêu hóa. Mận có tác dụng kích thích tiết dịch tiêu hóa, tốt cho dạ dày. Các giống vải được trồng hiện nay đều siêu ngọt nhưng ngày xưa vải thường có vị chua rất rõ. Loại quả này cũng giàu vitamin và khoáng chất, đặc biệt cung cấp nhiều năng lượng.
Ngoài mận và vải, trong ngày Tết Đoan ngọ, mọi người có thể ăn thêm một số loại quả mùa hè khác cũng có vị chua ngọt đan xen như chôm chôm, quất hồng bì... Những loại quả này không chỉ thơm ngon mà còn có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, giúp cơ thể sảng khoái.
Chè trôi nước
Chè trôi nước được yêu thích và góp mặt trong nhiều dịp lễ quan trọng của người Việt, trong đó có ngày Tết Đoan ngọ.
Đây là một món ăn rất nổi tiếng ở miền Nam, được làm từ bột nếp và nhân đậu xanh, mang nhiều màu sắc bắt mắt. Khi nấu cho thêm ít gừng giúp món chè có hương thơm và vị nồng ấm của gừng, ăn kèm với nước cốt dừa.
