Dầu cá là một nguồn axit béo omega-3. Đây là chất cần cho nhiều chức năng của cơ thể, từ hoạt động cơ bắp đến sự phát triển của tế bào. Axit béo omega-3 có nguồn gốc từ thực phẩm. Cơ thể không thể tự sản xuất được axit này.
Dầu cá chứa 2 omega-3 được gọi là axit docosahexaenoic (DHA) và axit eicosapentaenoic (EPA). Nguồn thực phẩm có chứa DHA và EPA là cá hồi, cá thu, động vật có vỏ (trai, hàu, cua). Một số loại hạt, dầu thực vật có chứa một omega-3 khác gọi là axit alpha-linolenic (ALA).
Nghiên cứu cho thấy rằng bổ sung dầu cá trong chế độ ăn kiêng bằng cá ngừ hoặc cá hồi với tần suất 2 lần/tuần giúp giảm nguy cơ phát triển bệnh tim. Uống bổ sung dầu cá trong ít nhất 6 tháng đã được chứng minh là làm giảm nguy cơ mắc các bệnh lý liên quan đến tim (như đau tim) và tử vong ở những người có nguy cơ mắc bệnh tim cao.
Mặc dù bổ sung dầu cá mang lại nhiều tác dụng cho cơ thể nhưng nếu sử dụng sai cách, dầu cá có thể từ lợi hóa hại.
Tăng đường huyết
Các nghiên cứu cho thấy nếu bổ sung quá nhiều axit béo omega-3 có nguy cơ làm tăng lượng đường trong máu ở những người mắc bệnh đái tháo đường. Thêm một nghiên cứu phát hiện ra rằng, việc dùng 8g axit béo omega-3 mỗi ngày có thể dẫn đến tăng 22% lượng đường trong máu ở những bệnh nhân đái tháo đường týp 2 trong khoảng 8 tuần. Nói về nguyên nhân dẫn đến tình trạng này, các nhà khoa học cho rằng việc tiêu thụ omega-3 liều cao có thể tăng kích thích sản xuất glucose, góp phần làm tăng hàm lượng đường huyết dài hạn.
Chảy máu
Một nghiên cứu tại Mỹ ở 56 người phát hiện ra rằng bổ sung 640mg dầu cá mỗi ngày trong thời gian 4 tuần sẽ làm ức chế quá trình đông máu ở người trưởng thành. Thêm vào đó, một nghiên cứu khác cho thấy việc bổ sung nhiều dầu cá có thể dẫn đến nguy cơ chảy máu cam cao hơn. Theo báo cáo này, có 72% thanh thiếu niên bị chảy máu cam khi dùng khoảng 1 – 5g dầu cá hàng ngày. Do đó, trước khi thực hiện phẫu thuật, bệnh nhân thường được khuyên ngừng sử dụng dầu cá nếu đang dùng. Đồng thời nên tham khảo ý kiến bác sĩ nếu muốn dùng các thực phẩm chức năng khi bạn đang uống thuốc làm loãng máu như warfarin.
Huyết áp thấp
Có rất nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng uống dầu cá có thể làm giảm huyết áp một cách hiệu quả, đặc biệt đối với những người huyết áp cao hoặc có nồng độ cholesterol cao. Công dụng này của dầu cá có lợi đối với những người có huyết áp cao nhưng sẽ gây ra nhiều vấn đề nghiêm trọng cho người vốn có huyết áp thấp.
Một nghiên cứu được thực hiện trên 90 người đang chạy thận cho thấy sử dụng 3g axit béo omega-3 mỗi ngày có thể làm giảm đáng kể huyết áp tâm trương lẫn huyết áp tâm thu của những người này so với nhóm sử dụng giả dược (placebo).
Dầu cá cũng có khả năng tương tác với một vài loại thuốc hạ huyết áp. Do đó, việc đầu tiên cần làm là thảo luận với bác sĩ trước khi muốn sử dụng các thực phẩm chức năng trong khi đang điều trị bệnh tăng huyết áp.
Tiêu chảy cũng là một trong những tác dụng phụ của dầu cá thường gặp nhất, bên cạnh các triệu chứng tiêu hóa khác như đầy hơi, đặc biệt khi dùng liều cao.
Ngoài dầu cá, một vài thực phẩm bổ sung omega-3 khác cũng có lúc gây tiêu chảy. Dầu hạt lanh, một sản phẩm thay thế dầu cá phổ biến dành cho người ăn chay, cũng đã được chứng minh có tác dụng nhuận tràng và làm tăng tần suất đi đại tiện. Vì thế nếu bị tiêu chảy sau khi uống omega-3, hãy xem lại liệu có sử dụng những sản phẩm này trong bữa ăn hay không và xem xét việc giảm liều sử dụng để theo dõi liệu tình trạng tiêu chảy còn xuất hiện hay không.
Trào ngược axit
Tuy loại thực phẩm chức năng này nổi tiếng với những công dụng tuyệt vời đối với sức khỏe tim mạch nhưng lại gây ra tác dụng phụ là ợ nóng ở nhiều người dùng. Các triệu chứng trào ngược axit khác bao gồm ợ hơi, buồn nôn và cảm thấy khó chịu ở dạ dày là những tác dụng phụ thường gặp của dầu cá, phần lớn là do nồng độ chất béo quá cao. Trong một vài nghiên cứu, chất béo đã được chứng minh là nguyên nhân gây ra chứng khó tiêu.
Đột quỵ
Một số nghiên cứu trên động vật đã phát hiện rằng việc hấp thu liều cao axit béo omega-3 có thể làm giảm khả năng đông máu và tăng nguy cơ gây đột quỵ do xuất huyết.
Ngộ độc vitamin A
Một số loại thực phẩm bổ sung axit béo omega-3 có chứa nhiều vitamin A và khi dùng với lượng lớn không đúng với tiêu chuẩn hướng dẫn có thể dẫn đến ngộ độc. Một muỗng canh (khoảng 14g) dầu gan cá tuyết đã đáp ứng tới 270% nhu cầu vitamin A hàng ngày trong một khẩu phần ăn.
Ngộ độc vitamin A sẽ gây ra những tác dụng phụ như chóng mặt, buồn nôn, đau khớp và kích ứng da. Về lâu dài, nó cũng có thể dẫn đến tổn thương gan, thậm chí suy gan trong một vài trường hợp nghiêm trọng. Do vậy, tốt hơn hết là bạn nên chú ý đến hàm lượng vitamin A có trong sản phẩm bổ sung omega-3 và tính toán liều dùng vừa phải.
Mất ngủ
Có những nghiên cứu phát hiện ra rằng sử dụng dầu cá với liều lượng vừa đủ có khả năng cải thiện chất lượng giấc ngủ. Một nghiên cứu trên 395 trẻ em được uống 600mg omega-3 mỗi ngày trong vòng 16 tuần đã cho thấy chất lượng giấc ngủ của chúng tăng lên. Tuy nhiên, một vài trường hợp uống quá nhiều dầu cá lại gây cản trở giấc ngủ và góp phần gây ra bệnh mất ngủ. Việc sử dụng một liều cao dầu cá đã làm trầm trọng hơn các triệu chứng mất ngủ và lo âu ở một người bệnh có tiền sử trầm cảm.
