Khoản 1 Điều 22 Luật Đấu thầu quy định chỉ định thầu đối với nhà thầu được áp dụng trong 1 số trường hợp cụ thể.
Bên cạnh đó, theo Điều 5, Luật Đấu thầu năm 2013 quy định về Tư cách hợp lệ của nhà thầu, nhà đầu tư. Tại điểm d, Khoản 1 nêu rõ nhà thầu, nhà đầu tư là tổ chức có tư cách hợp lệ khi đáp ứng đủ các điều kiện, trong đó có “Đã đăng ký trên hệ thống mạng đấu thầu quốc gia”.
Điều 22, Luật Đấu thầu nêu về hình thức chỉ định thầu. Theo đó, điểm e, Khoản 2 quy định, việc thực hiện chỉ định thầu đối với gói thầu quy định tại các điểm b, c, d, đ và e Khoản 1 Điều này phải đáp ứng đủ các điều kiện, trong đó “Nhà thầu được đề nghị chỉ định thầu phải có tên trong cơ sở dữ liệu về nhà thầu của cơ quan quản lý nhà nước về hoạt động đấu thầu”.
Bên cạnh các quy định khắt khe của Luật Đấu thầu năm 2013, Thông tư 58/2016 /TT-BTC ngày 29/3/2016 của Bộ Tài chính cũng nêu rõ điều kiện đối với các gói thầu chỉ định.
Tại Điều 15 Thông tư 58/2016/TT-BTC về các trường hợp được áp dụng chỉ định thầu, có nêu rất rõ ở điểm c Khoản 3. Theo đó “Nhà thầu được đề nghị chỉ định thầu phải có tên trong cơ sở dữ liệu về nhà thầu theo quy định của Bộ Kế hoạch và Đầu tư”, trừ gói thầu mua sắm tài sản, hàng hóa, dịch vụ thuộc đề án hoặc dự toán mua sắm thường xuyên có giá gói thầu không quá 100.000.000 đồng (một trăm triệu đồng).
Tuy nhiên, thời gian vừa qua, PV tòa soạn Tài chính Doanh nghiệp nhận được thông tin phản ánh về nhiều gói thầu, chỉ định thầu tại địa bàn huyện Yên Dũng - tỉnh Bắc Giang có dấu hiệu làm sai quy định của luật.
Theo phản ánh có tổng 16 gói thầu được Ban QLDA đầu tư xây dựng huyện Yên Dũng mời thầu, chỉ định thầu có dấu hiệu "được ưu ái" không cần thực hiện đúng các quy định của pháp luật hiện hành. Không chỉ thế đây đều là những nhà thầu quen mặt liên tục xuất hiện trong các gói thầu chỉ định ở địa bàn huyện Yên Dũng trong thời gian qua.
Cụ thể tại các gói thầu:
1. Gói thầu: Công trình Hoàn thiện hạ tầng khu đất ở và kinh doanh dịch vụ xã Nội Hoàng, huyện Yên Dũng.
2. Gói thầu giai đoạn chuẩn bị đầu tư công trình Hạ tầng kỹ thuật khu dân cư mới tổ dân phố Hương, thị trấn Tân An, huyện Yên Dũng.
3. Gói thầu: Cải tạo nhà làm việc liên cơ quan UBND huyện, hạng mục: Nhà làm việc 3 tầng.
4. Gói thầu: Trường mầm non xã Yên Lư; Hạng mục: Nhà lớp học 4 phòng
5. Gói thầu: Trường tiểu học xã Yên Lư, hạng mục Nhà lớp học 8 phòng (khu lẻ 2)
6. Gói thầu: Nhà làm việc đoàn thể xã Lãng Sơn, huyện Yên Dũng, tỉnh Bắc Giang
7. Gói thầu: Công trình Hạ tầng kỹ thuật khu dân cư mới thôn Tiên Phong, xã Nội Hoàng, huyện Yên Dũng, tỉnh Bắc Giang (giai đoạn 5).
8. Gói thầu công trình Cải tạo mở rộng đường bê tông đoạn trạm y tế đến dốc đê thôn Bắc Am xã Tư Mại.
9. Gói thầu: Đường giao thông liên thôn từ thôn Long Sơn đi Tân Phượng, xã Trí Yên, huyện Yên Dũng.
10. Gói thầu: Hoàn thiện hạ tầng dân cư thôn An Thịnh, Liên Sơn, xã Tiền Phong, huyện Yên Dũng.
11. Gói thầu: Cứng hóa đường giao thông nội đồng đồng Đông thôn Tân Độ đi Cầu Trại thôn Liễu Nham, đồng Vỡ thôn Tân Độ đi đồng Miễu thôn Liễu Đê, xã Tân Liễu, huyện Yên Dũng
12. Gói thầu: Cứng hóa đường giao thông nội đồng đồng Đông thôn Tân Độ đi Cầu Trại thôn Liễu Nham, đồng Vỡ thôn Tân Độ đi đồng Miễu thôn Liễu Đê, xã Tân Liễu, huyện Yên Dũng
13. Gói thầu: Cứng hóa kênh tưới Tân Sơn 2 - Tân Sơn 1, xã Yên Lư, huyện Yên Dũng
14. Cứng hóa đê bối từ thôn Văn Sơn, xã Đồng Phúc đi thôn Thượng, xã Đồng Việt, huyện Yên Dũng.
15. Gói thầu: Tu bổ, tôn tạo di tích đình Cảnh Mỹ, xã Cảnh Thụy, huyện Yên Dũng, tỉnh Bắc Giang.
16. Tu bổ, tôn tạo di tích đình Ba Tổng, thị trấn Nham Biền, huyện Yên Dũng, tỉnh Bắc Giang.
Theo đó, các nhà thầu lần lượt được phê duyệt kết quả chỉ định thầu là: Công ty TNHH Tư vấn Đầu tư xây dựng Hoàng Giang, Công ty TNHH Đầu tư xây dựng Châu Anh, Công ty TNHH xây dựng và thương mại ALG, Công ty TNHH xây dựng và thương mại Thảo Hương, Công ty TNHH Xây dựng và Thương mại tổng hợp 215.
Theo hồ sơ, tài liệu, các nhà thầu này tham gia với vai trò nhà thầu tư vấn: Tư vấn khảo sát, lập Báo cáo kinh tế kỹ thuật; Tư vấn lập hồ sơ thiết kế, dự toán; Tư vấn thẩm tra hồ sơ thiết kế, dự toán; Tư vấn giám sát thi công xây dựng.
Tại thời điểm được chỉ định thầu đều chưa có tên, dữ liệu trên Hệ thống mạng đấu thầu quốc gia, một trong những điều kiện bắt buộc để có đủ tư cách hợp lệ. Như vậy có thể thấy rằng các nhà thầu này không đủ tư cách tham gia.
Việc chỉ thầu sai quy định nêu trên khiến dư luận không khỏi lo lắng về năng lực của các nhà thầu.
Chỉ thị số 47/CT-Ttg ngày 27/12/2017 nêu rõ, “Thời gian trong đấu thầu kéo dài do các nguyên nhân chủ quan, hiệu quả đấu thầu chưa đạt được như kỳ vọng; các bên trong đấu thầu (người có thẩm quyền, chủ đầu tư, bên mời thầu, tư vấn đấu thầu...) chưa thực hiện đầy đủ trách nhiệm theo quy định, quá trình thực hiện còn để xảy ra nhiều sai sót, vi phạm; vẫn còn tình trạng đùn đẩy trách nhiệm lên Thủ tướng Chính phủ đối với những nhiệm vụ đã được phân cấp giải quyết theo thẩm quyền; việc công khai, minh bạch thông tin chưa được đảm bảo theo quy định; các hành vi vi phạm chưa được giải quyết triệt để, tình trạng biến tướng với những biểu hiện phức tạp và tinh vi như dàn xếp, “quân xanh”, “quân đỏ”, chia nhỏ gói thầu để chỉ định thầu, quy định các điều kiện bất hợp lý, không phù hợp trong hồ sơ mời thầu (HSMT), đặc biệt tình trạng cản trở, hạn chế sự tham gia của nhà thầu (quây thầu, vây thầu) vẫn tiếp diễn, chưa được khắc phục…”.
Chỉ thị cũng nêu rõ: “Nghiêm khắc xử lý các cá nhân, tổ chức có hành vi vi phạm pháp luật về đấu thầu và không tuân thủ các nội dung tại Chỉ thị này và chịu trách nhiệm trước Thủ tướng Chính phủ về những vi phạm (nếu có).
Để công tác đấu thầu sử dụng nguồn Ngân sách Nhà nước được minh bạch, hiệu quả và tiệt kiệm, kính đề nghị Cục Quản lý đấu thầu, UBND tỉnh Bắc Giang cùng các Sở ban ngành nhanh chóng vào cuộc, thanh kiểm tra hàng loạt gói thầu nêu trên đồng thời chấn chỉnh, xử lý nghiêm minh các cá nhân, tổ chức sai phạm (nếu có).
